Kurash - Kurashchilar og’ir atletikachilar kabi kuchli odamlar qatoriga
kiradilar, somatik xususiyatlari ham Shunga mos. Kurashchilar turli vaznlarda
qatnashishlari munosabati bilan, tabiiyoki, ularni nafaqat boshqa sport turlari
vakillari, balki bir-birlaridan ham ajratib turadigan somatik xususiyatlari mavjud.
Lutovinaning
(1972)
ma’lumotlariga
ko’ra,
yengil
vazndagi
kurashchilarning bo’ylari sport bilan Shug’ullanmaydiganlarnikiga (nazorat
guruhi) qaraganda birmuncha past. Guruhlararo nuqtai nazardan ular «o’rtachadan
past» toifaga mansub. Ko’krak aylanasi nazorat guruhidagilarnikiga o’xshash.
Tana yuzasi ko’rsatkichlari yengil vazndagi og’ir atletikachilarnikiday, lekin
boshqa boshqa guruhdagilarga qaraganda ancha kichik. Tana proportsiyasi
bo’yicha Shu toifadagi og’ir atletikachilarga o’xshash; ularning yelka va toz
kengligi, tananing yuqori qismi deyarli bir xil, faqat qo’l va oyoqlari biroz uzun,
gavdasi esa kaltaroq. Engil toifadagi kurashchini ba’zi belgilari bo’yicha
dolixomorf (nisbatan tor toz, kalta gavda) va braximorf (nisbatan kalta qo’llar va
oyoqlar, keng yelkalar) turlarga qiyslasa bo’ladi.
V. Bunak klassifikatsiyasi bo’yicha, yengil vazndagi kurashchilarning
ko’pchiligi proportsiyalari bo’yicha stifroid va paragarmonoid turlarga mansub.
Bo’yin aylanasi ancha katta, bu ko’rsatkichi basketbolchilar, gimnastlar va yengil
vazndagi og’ir atletikachilarnikidan katta. Gavda, bel, son, boldir va yelka aylanasi
yengil
vazndagi
og’ir
atletikachilarnikidan
biroz
kam
va
boshqa
guruhdagilarnikiga nisbatan ancha kam.
Og’ir vazndagi kurashchilar bo’y uzunligi bo’yicha faqat basketbolchilardan
past, guruhlararo nuqtai nazardan ular «o’rtachadan yuqori». Ko’krak aylanasi,
tana vazni va yuzasi, Shu toifadagi og’ir atletikachilarnikidan biroz kam. Og’ir
atletikachilar o’rganilgan sportchilar guruhi ichida eng kattalari hisoblanadi.
Og’ir vazndagi kurashchilar nazorat va barcha guruhlardagi sportchilarga
nisbatan, oyoq va qo’llari uzun, keng yelkalar, o’rta hamjmdagi gavda, nisbatan
keng toz kengligiga egalar, basketbolchilar bundan istisno. Bu guruhni
proportsiyalarning faqat bir turiga kiritib bo’lmaydi. Sportchilarda dolixomorf,
mezomorf va xatto braximorf belgilar kuzatiladi. V.Bunak klassifikatsiyasiga
muvofiq og’ir vazndagi kurashchilar asosan gigantoid turiga mansub. Og’ir
vazndagi kurashchilar uchun butun tana mushaklarina bir tekis rivojlanganligi,
tananing biror qismida bo’rtib chiquvchi paylarning y’qligi, masalan gimnastlarda
yelka aylanasi, basketbolchi va kurashchilarda bel-toz paylari bo’rtib turadi.
O’rta vazndagi kurashchilar tana aylanalarining absolyut va nisbiy
ko’rsatkichlari bo’yicha yengil va og’ir vazndagi kurashchilarning o’rtasida
joylashgan.
Kurashchining somatipi haqida so’z ketganda, uning eng ko’zga
tashlanadigan belgilari keng yelkalar, tor toz, kalta qo’llardir. Oyq uzunligi
turlicha: o’qa engil, engil, yarim yengil va yengil vazndagi sportchilarniki - kalta,
yarim o’rta, o’rta vazndagilarniki - o’rtacha, og’ir vazndagilarniki – uzun.
Ta’kidlab o’tish kerakki, har bir guruhda umumiy belgilarga to’la to’g’ri
kelmaydigan sportchilar ham uchraydi, ularning ba’azilari yirik musobaqalarning
g’oliblari hamdir. Bu holni, sportchining kurash turining texnikasini juda yaxshi
o’zlashtirgani bilan tuShuntirsa bo’ladi.
Kurash turlari sport turlari musobaqalarida har xir bo’yli va oyoq-qo’lli
sportchilar g’olib bo’lishlari mumkin. Sportchi o’z tanasining xususiyatlaridan
kelib chiqqan holda bellashuvlarning taktikasini ishlab chiqadi va yuqori
natijalarga erishadi.
Sportning stereotip - o’zgarmas turlari esa nafaqat somatik ko’rsatkichlarga,
balki sportchilarning gavda tuzilishlariga ham aniq talablar qo’yadi.
Demak, shaxsiy somatik ko’rsatkichlarning tanlanaytgan sport ixtisosligiga
mos kelishini aniqlash uchun tana tuzilishini o’lchamlarini o’lchash, ularni yuqori
natijaga erishgan sportchilarning ko’rsatkichlari bilan taqoslash zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |