таржимада «дилигром» тарзида талаффуз этиши ана шундай,
муддаога зид нуксондир:
... тут ему на улице подают телеграмму:
отречение государя
императора. Прочел, голубчик, эту телеграмму да как зальется
при всем народе слезами -
ХМ, I, 263
// Ш у пайтда унинг
ку
лига дилигром тутказишибди, дилигромдан император хазрат-
ларининг тахтдан воз кечганлари битилган экан. Бечора уша
дилигромни укибди-ю, бутун халк олдида йиглаб юборибди-
да -
СС, I, 306.
Тарж им а учун нуткий вазиятни хисобга олишнинг ахамия-
ти катга. Зеро, хар бир ш ахе тил далилларидан
вазият такозоси
билан фойдаланади. Ш унга кура, айрим лисоний воситалар пер-
сонажларнинг ёши ва жинсига караб ихтисослашган тарзда кул-
ланилади. Бу хол гохо эркак ва аёлларнинг муайян тушунчани
турлича бадиий-тасвирий воситалар ёрдамида баён этишларида
хам кузга ташланади. М асалан, тожик аёли ёш болага, Ф . Ниё-
зийнинг « В а ф о »
романида кайд этилганидек, ширинсуханлик би
лан «чони хола», «чони амма» каби сузлар ёрдамида муомала
килса, эркак киши шундай вазиятда «ш ери того(ш )», «ш ери
амак» деб м урож аат килади. Нуткнинг бу тарзда ихтисослашиш и
барча халклар вакилларига х ос булиб, таржимонлар персонаж лар
нуткининг уш бу хусусиятини кайта яратишлари зарур. Ш ун га ку
ра, мазкур асар таржимасида Холбибининг Адолатга айтган «ч о
ни хола», «садка» каби сузлари узбек тилига аёллар нуткига х ос
«холангиз чури», «ж оним тасаддук» каби шаклиялар ёрдамида
адекват угирилган.
А м м о Бибизайнабнинг уз жияни Зебига м урожаати тарки
бидаги «чони амма» бирикмасининг купрок эркаклар нуткига х ос
«ж онидан» сузи иштирокида - «аммаси жонидан» тарзида уги-
рилганлиги п ерсонаж нуткининг ихтисосий хусусиятини йукка
чикарган:
Имруз дар хоб монда, ба чойжушони хам дер кардам... хозир,
чони амма, олавашро баландтар мемонам, дар як нафас мечу-
шад - В, 11,
65
// Бугун ухлаб колиб,
чой кайнатишга хам ке-
чикдим... хозир, аммаси жонидан, оловини баландрок куяман,
бир нафасда кайнайди - В, 11,39.
Таржимада фойдаланилган «аммаси жонидан» бирикмаси
таркибидаги иккинчи компонент одатда купрок «т огоси », «бобо-
си», «ам акиси» каби сузларга бирикиб, эркаклар нутки тасвирини
яратиб келадики, мазкур уринда Бибизайнаб «амманг айлансин»,
132
www.ziyouz.com kutubxonasi
«амманг кокиндик» каби воситаларнинг биридан фойдаланганда,
аёл киши нущига х ос тасвир яралган буларди.
Таржимада вазифавий уйгунликни вужудга келтириш шарт-
ларидан бири болалар нутки хусусиятини
кайта яратишдан ибо-
ратдир. Аслиятда атайлаб тасвирланган бундай нутк таржимада
мукобил тасвирий воситалар ёрдамида талкин этилиши даркор.
Узининг соддалиги, киска-киска жумлалардан ташкил топ-
ганлиги, умумхалк тили лугат бойлиги хамда грамматик шакл-
лардан узига х ос тарзда фойдаланилганлиги билан ажралиб тура
диган болалар нутки самимиятга бой ва х,ис-хдяжонли охднг би
лан сугорилган булади. Болалар айрим лисоний воситаларни та
лаффуз этишда кийналишса, дарх,ол уларнинг урнини коплай ола-
диган сузлар кидириб топадилар, яъни
фикрларини соддарок тил
бирликлари воситасида ифода этиш йули билан вазиятдан чикиб
кета оладилар. Улар тил воситаларини узларига хос тарзда бузиб
ишлатар эканлар, уларнинг мажозий кулланишларидан кочиб, лу
гавий маъноларига купрок ургу берадилар, хали яхши узлашти
риб олмаган сузларини узларича бузиб талаффуз этадилар, она
тили бойлиги асосида узларича турли-туман таклидий-ундов су з
лар ясайдилар.
Б. Полевойнинг «Чин инсон хдкида кисса»сида болалар
Алексей Мересьевга солдатлар
немисларни кишлокдан кандай
килиб кувлаб ю борганини зур эхдирос билан сузлаб берар экан
лар, уларнинг хдяжонли хдлати нуткларида уз тасвирини топган:
Do'stlaringiz bilan baham: