Kuch transformatorlari tuzilishi

S
S

.
(8.8) 
Magnit o‘tkazgichning o‘lchamlari ham os holda uning og‘irligi nominal quvvatning bir qismini 
tashkil etuvchi transformator (tipik) quvvati orqali aniqlanadi: 
(U
U ) I
1
1
tip
B
C
B
B
C
foy
nom
B
B
B
BC
S
U
U
k
S
U
I
U
n





 


. 
(8.9) 
bunda 
-transformatsiya koeffitsienti; 
k
foy 
- 
foydalilik yoki tipik quvvat 
koeffitsienti. 
(8.9) ifodadan ko‘rinadiki, 
kuchlanish
ga qancha yaqin bo‘lsa, 
k
foy
shuncha kichik va 
tipik quvvat nominal quvvatga shuncha yaqin bo‘ladi. Bundan, avtotransformatorning o‘lchamlari, 
og‘irligi, aktiv materiallarni sarflash, nominal quvvati bir xil bo‘lgan transformatorga nisbatan 
kamayadi degan xulosa kelib chiqadi. 
Yuqoridagilardan ko‘rinadiki, ketma-ket chulg‘am quvvati: 
(U
) I
KK
B
C
B
tip
S
U
S


 
.
(8.10) 
umumiy chulg‘am quvvati: 
0
1
(I
I )
U
(1
)
S
um
C
C
C
B
C
C
nom
foy
tip
BC
S
U
I
U
I
k
S
n

 








. 
(8.11) 
Shunday qilib, yana shuni qayd qilish mumkinki, avtotransformatorning chulg‘ami va magnit-
o‘tkazgichi, ayrim hollarda hisobiy quvvat deb yuritiluvchi tipik quvvatga hisoblanadi. B va S 
qisqichlarga qanday quvvat keltirilishiga qaramay, ketma-ket va umumiy chulg‘amni 
tip
S
dan ortiq 
yuklash mumkin emas. Bu xulosa, avtotransformatorning kombinatsiyalangan ish rejimlarini 
ko‘rishda ayniqsa muhimdir. Bunday rejimlar avtotransformatorning chulg‘amlari bilan faqat magnit 
orqali bog‘langan uchinchi chulg‘am mavjud bo‘lgandagina kelib chiqadi. 
Avtotransformatorning uchinchi chulg‘ami (PK chulg‘ami) yuklamani ta’minlash, aktiv yoki 
reaktiv quvvat manbalari (generatorlar va sinxron kompensatorlar) ni ulash, ayrim hollarda esa faqat 
uchinchi garmonik toklarni kompensatsiyalash uchun qo‘llaniladi. PK chulg‘amining nominal quvvati 
avtotransformatorning pasport ma’lumotlarida ko‘rsatiladi. 
Avtotransformatorning yuqori va o‘rta kuchlanish chulg‘amlarining quvvatlari uning nominal 
quvvatiga tengdir. Past kuchlanish cho‘lg‘amining quvvati esa, tipik quvvatga teng bo‘lib, u nominal 
quvvatga nisbatan kichik. Shu sababli avtotransformatorni ishlatishda chulg‘amlarini o‘ta 
yuklanishigi yo‘l qo‘yilmaslik uchun uning rejimlari tekshirilib turiladi. 
Avtotransformatorning aynan shu quvvatdagi transformatorlarga nisbatan 
avzalligi
qo‘yidagilardir: 
materiallar kam sarflanadi (mis, po‘lat, izolyasiya materiallari); 
og‘irligi va o‘lchamlari kichik bo‘lganligi uchun transformatorlarga nisbatan katta nominal 
quvvatli avtotransformatorlar yaratish imkonini beradi; 
yo‘qotishlar kam bo‘lib, FIK katta; 
sovitish sharoitlari ancha yengil. 
Avtotransformatorlarning kamchiliklari:
neytralini yerga mustahkam ulash zarurati bir fazali 
qisqa tutashuv tokining ortishiga olib keladi; 
kuchlanishni rostlash jarayoni murakkab; 
C
B
BC
U
U
n
/

В
U
С
U

---

YuK va O‘K chulg‘amlari elektrik bog‘lanishda bo‘lganligi sababli atmosfera 
o‘takuchlanishlarining o‘tish xavfi tug‘iladi.