Ku sh ak ova., Abduvaxqbqv a. Stratigrafiya asoslari 0 ‘quv qo‘llanma Toshkent 2020

Braxiopodalar 
- dengiz bentos jonivorlari. Ular k o‘proq 
stenogalin organizmlardir, biroq ularni biroz sho‘rlangan va 
chuchuklashgan havzalar yotqiziqlarida ham kuzatish mumkin. 
Zamonaviy braxiopodalar 0 m dan 5800 m gacha b o ig a n
31

---

chuqurliklarda yashaydi, biroq ularning bir qismi sayoz suvli 
zonalarda tarqalgan. Bir necha m etrgacha bo‘lgan chuqurliklarda 
qalin devorli va o ‘sma shaklida yopishib oluvchi kraniidlar, litoral 
zonada qumga ko‘milib oluvchi lingulidlar hayot kechiradi. 
Paleozoy erasida braxiopodalar o ‘zining rivojlanish cho‘qqisiga 
erishdi va uncha chuqur bo‘lmagan sayozliklarda asosiy hayot 
kechiruvchilardan bo ‘ldi. Tropik dengizlarning to ‘lqinlari faol ta ’sir 
qiluvchi zonalarda yolg‘iz yashovchi korallarga konvergent o ‘xshash 
bo‘lgan va o ‘ziga xos qalin devorli o ‘sma hosil qiluvchi formalar 
yashagan. Pentameridlar, ayrim produktidlar, spiriferidlar bir necha 
metrli chuqurliklarda o ‘ziga xos koloniyalar tashkil qiladilar. 
Turg‘un suvli havzalaming anchagina teran uchastkalari uchun 
yupqa devorli silliq yoki sust burmali terebratulidlar, atiridlar va 
ayrim rinxonellidlar xarakterlidir.
Krinoideilar 
— biriktirilgan, b a’zan esa harakatchan dengiz 
jonivorlari. Paleozoyning dengiz liliyalari asosan m e’yordagi 
sho‘rlikka ega dengizlarning qirg‘oq bo‘yi polosasining uncha 
chuqur bo‘lmagan sayozliklarida yoki o ‘rtacha chuqurliklarida 
mavjud bo‘lib, ko‘p hollarda rif hosil qiluvchi organizmlar bilan 
birga yashagan. M ezazoyda poyasimon krinoideilar dengizlarning 
nisbatan chuqurroq uchastkalariga ko ‘chib o ‘tib yashay boshladilar. 
Zamonaviy dengiz liliyalari qirg‘oq bo‘yi to ‘lqin zonalaridan 9700 
m gacha b o‘lgan turli teranliklarda yashaydi.
Dengiz tipratikanlari 
- stenogalinli harakatchan bentosli 
dengiz 
jonivorlari. 
Zamonaviy 
dengiz 
tipratikanlari 
turli 
kengliklardagi dengizlarda qirg‘oq - to ‘lqin zonasidan abissalgacha 
b o ig an
turlicha 
chuqurliklarda 
yashaydi. 
Biroq 
dengiz 
tipratikanlarining aksariyat ko ‘pchilik qismi iliq dengizlarda va 
ularning biroz chuqurroq zonalarida yashaydi.
Graptolitlar- 
paleozoy dengizlarida keng tarqalgan, planktonli, 
ba’zan bentosli dengiz jonivorlari. Jonivorlar oMganidan so‘ng 
ularning skeletlari turli chuqurliklarda hosil bo‘lgan har-xil fatsial 
tiplardagi yotqiziqlarda ko‘milib qolgan.
32

---