Ktr pechining tuzilishi. Polat ishlab chiqarishda foydalaniladiga elektr pechlar

1-rasm. Elektr pechida po’lat olish texnologiyasi

^{2. Polat ishlab chiqarishda foydalaniladiga elektr pechlar}
Mа’lumki, mаrtеn pеchlаrdа vа kоnvеrtоrlаrdа оlingаnpo‘lаtlаrning pеch gаzlаri bilаn birmunchа ko‘prоq to‘yingаnligini, ko‘p lеgirlаngаn аsbоbsоzlik vа mахsus хоssаli po‘lаtlаr оlishning chеklаngаnligi tufаyli yanаdа tаkоmillаshgаn usullаr ustidа izlаnishlаr оlib bоrish XIX аsr охiri XX аsr bоshlаridа elеktr pеchlаrdа po‘lаt оlish usulining yarаtilishigа оlib kеldi. (Rоssiyadа dаstlаbki elеktr pеch 1909 yildа Оbuхоv zаvоdidа qo’rilgаn).
Elеktr pеchlаr tuzilishining оddiyligi, turli muhitlаrdа vа vаkuumdа ishlаy оlishi, tеmpеrаturаsining yuqоriligi vа оsоn rоstlаnishi, аrzоn shiхtа mаtеriаllаrdаn yuqоri sifаtli uglеrоdli, ko’p lеgirlаngаn vа mахsus хоssаli po‘lаtlаr оlish imkоnini bеrdi.

Po‘lаt ishlаb chiqаrishdа fоydаlаnilаdigаn elеktr pеchlаrni ikki аsоsiy gruppаgа аjrаtish mumkin:

1. 
   Elеktr yoy pеchlаr;
   
2. 
   Induktsiоn elеktr pеchlаr
   

2-rasm. Elektrodlari vertikal о‘rnatilgan elektr yoy pechining sxemasi. 1-nov, 2-metall chiqarish teshigi, 3-elektrod tutqich, 4-transformatorning ikkilamchi chо‘lg‘ami, 5-elektrodlar, 6-pech shipi, 7-shixtani yuklovchi darcha, 8-segmentlar, 9-taglik

3-rasm. Induktsiоn elеktr pechining sxemasi.
3. Elektrodlari vertikal urnatilgan elektr yoy pechlarda
pulat ishlab chiqarish
2-rasmda sanoatda keng kullaniladigan kumir grafit elektrodlari vertikal urnatilgan uch fazali uzgaruvchan tokda ishlovchi pechning sxemasi keltirilgan. Bu pechlar devorlari magnezit yoki xromagnezit gishtidan terilgan bulib, sirtidan pulat list bilan koplangan.
Pechning ship kismi 6 va tagligi 9 sferik shaklda bulib, segmantlari orkali roliklarga tayanadi (katta xdjmli 70-200 t pechlar shixtani yuklashni osonlashtirish maksadida shipiajraladigan yoki suriladigan kilib kuriladi). Shixta pechga maxsus mashina (badya) bilan kiritiladi. Kichik hajmli (30 t gacha) pechlarning yon devoridagi darchasi 7 orqali unga shixta materiallari maxsus mexanizm bilan kiritiladi.
Eritilgan pulat uning teshigi 2 ga urnatilgan novi orkali kovshga chikariladi. Buning uchun maxsus gidravlik yoki elektr yuritgich mexanizm yordamida uni teshik 2 tomon 40-45° ga, shlakni chikarish uchun esa darchasi 7 tomon 10-15° gaburiladi, ish jarayonida esa bekitgichlar bilan berkitiladi. Pech bushligiga uz tutkichlariga urnatilgan grafit elektrodlarni 5 maxsus mexanizm bilan ship teshiklari orkali zaruriyatga kura tushirish yoki kutarish avtomatik boshqariladi. Elektrodlar diametrlar’i pech xajmiga karab 200-600 mm, uzunligi esa 3 m ga yetadi.
Odatda shixta materiallari pulat lomlar, chuyan, temir ruda, flyus va ferro qotishmalardan iborat buladi. Flyus sifatida, asosli pechlardagidek, odat dagi oxdktoshdan, kislotal i pechlarda kvarpdan foydalaniladi.
Shuni kayd etish joizki, kayta eritiluvchi metall lom shixtaning 85-90% xamda chuyan 5-10% ini ishgol etishi bilan S va R dan toza bulishi lozim. Aks xolda pulatni tozalashda kupgina elektr energiya sarflanadi. Bu xol pulat 6 narxini keskin kutaradi. Ma’lumki, pechda havo, kislorod xaydalmasligi sababli qushimchalarni oksidlash uchun pechga ma’lum mikdorda ruda kiritiladi.