Kristallarning sohaviy nazariyasi

Metellar, yarim o‘tkazgichlar va dielektriklar.

• Elektron konfiguratsiya atom atomlarda elektronlarning darajalari va pastki sathlari bo'yicha joylashishini ko'rsatadigan formuladir. Maqolani o'rganib chiqqandan so'ng siz elektronlarning qaerda va qanday joylashganligini bilib olasiz, kvant raqamlari bilan tanishasiz va atomning elektron konfiguratsiyasini uning soniga ko'ra qurishingiz mumkin, maqolaning oxirida elementlar jadvali mavjud. Atomlar konstruktor sifatida: ma'lum miqdordagi qismlar mavjud, ular bir-biridan farq qiladi, lekin bir xil turdagi ikkita qism bir xil. Ammo bu konstruktor plastikka qaraganda ancha qiziqroq va shu sababli. Konfiguratsiya kimning yaqinligiga qarab o'zgaradi. Masalan, vodorod yonidagi kislorod mumkin suvga, natriy yonida gazga, temirning yonida bo'lish esa uni butunlay zangga aylantiradi. Nima uchun bu sodir bo'layapti degan savolga javob berish va atomning boshqasining yonidagi xatti-harakatini bashorat qilish uchun quyida muhokama qilinadigan elektron konfiguratsiyani o'rganish kerak. Atom yadro va uning atrofida aylanadigan elektronlardan, yadro protonlar va neytronlardan iborat. Neytral holatda, har bir atom yadrosidagi protonlar soni bilan bir xil miqdordagi elektronga ega. Protonlarning soni elementning tartib raqami bilan belgilandi, masalan oltingugurt, 16 ta protonga ega - davriy jadvalning 16-elementi. Oltinda 79 ta proton bor - davriy jadvalning 79-elementi. Shunga ko'ra, oltingugurtda neytral holatida 16 elektron, oltida esa 79 elektron bor.

Xulosa

• 1. Har qaysi elektron yadro maydonida harakat qilishi bilan birga, o'zining ichki harakatiga ham ega,u spin kvant son - mos bilan harakterlanadi. Spin kvant son ikkita qiymatga ega bo'la oladi. Shunday qilib, atomdagi har qaysi elektron 4 ta kvant son bilan harakterlanadi.
• 2. Qattiq jismning elektr, optik, mexanik, issiklik va magnit xossalari valent elektronlarga bogʻliq boʻladi. Maʼlumki, atomda elektron bir necha muayyan energetik holatga ega, shunga monan ravishda bir necha energiya zonasi vujudga keladi. Ammo baʼzi zonalar ustma-ust tushishi ham mumkin. Har bir zonadagi satxlar soni kristall panjaradagi atomlar soni N ga teng .
• 3. Endi elektronlar ayrim atomga emas, balki butun kristallga tegishli boʻlib qoladi. Metallarda tegishli atomning valent elektroni energetik sathidan hosil boʻlgan energiyalar zonasi elektronlar bilan chala toʻladi. Tashqi elektr maydoni taʼsirida bu zonadagi elektronlar yuqoriroqdagi boʻsh sathlarga oʻtadi va elektr tokini oʻtkazishda ishtirok etdi.
• 4. Qattiq jismning elektr, optik, mexanik, issiklik va magnit xossalari valent elektronlarga bogʻliq boʻladi. Maʼlumki, atomda elektron bir necha muayyan energetik holatga ega, shunga moye ravishda bir necha energiya zonasi vujudga keladi. Ammo baʼzi zonalar ustma-ust tushishi ham mumkin. Har bir zonadagi satxlar soni kristall panjaradagi atomlar soni N ga teng . Bu satxlarda elektronlar Pauli prinsi-pita muvofiqjoylashadi. Endi elektronlar ayrim atomga emas, balki butun kristallga tegishli boʻlib qoladi. Metallarda tegishli atomning valent elektroni energetik sathidan hosil boʻlgan energiyalar zonasi elektronlar bilan chala toʻladi. Tashqi elektr maydoni taʼsirida bu zonadagi elektronlar yuqoriroqdagi boʻsh sathlarga oʻtadi va elektr tokini oʻtkazishda ishtirok etdi.
• 5. Shunday qilib, Yarim o’tkazgichning elektr oʻtkazuvchanligi xususiy va aralashmali oʻtkazuvchanliklar yigʻindisidan iborat boʻladi.

Foydalanilgan adabiyotlar.

• 1.Q.P.Abduraxmanov, V.S.Xamidov, N.A.Axmedova. FIZIKA. Darslik. Toshkent. 2018 y.
• 2.Fayllar.org
• 3.wikipedia
• 4.Internet sahifalari.
• 5.Hozir.org