Kriptografiya tariyxi ha`m rawajlaniwi

Kiberxujumlarden qorganiw usılları.

Kiberhujum baratırǵanda yamasa ámelge asırılǵan bolsa qawipsizlik ilajların kóriwdiń 10 tamaslahati:

1. Kiberhujumlarning saldamlılıǵın tán alıw házirgi waqıtta texnologiyalardıń turmısımızdıńǵa oǵada kirip kelgenligi hám usiz turmısımızdı oyda sawlelendire almasligimiz hám nátiyjede biz haqqımızdaǵı informaciyalardı jıynawın biykar ete almaymız.

2. Joba dúziń. Házirgi waqıtta hár bir kárxana islep shıǵıw kerek bolǵan eki joba ámeldegi: 1. biznestiń úzliksizligin taminlash; 2. Avoriya jaǵdayınan qayta qayta tiklew jobası.

3. Xızmetker tańlaw. Kompaniyangizning kiberxavfsizligini hasası xızmetkerlerdi tuwrı tańlawdan baslanadı. Bul xızmetkerler joqarıdaǵı rejani islep shıǵıwda hám nátiyjeni ámelde qollanıw qılıwda tikkeley qatnasadılar. Eger kompanyangizda informaciya qawipsizligi qániygesi bolmasa ol halda jobalardı dúziw ushın sol tarawdıń wákilin usınıw múmkin.

4. Dúzetuǵın rejangizga basqalardı tartıwǵa ádetleniń. Hújim uyushtirilish qáwip xaterin kemeytiw ushın kompanyangiz qawipsizligin texnikalıq tárepten quraytuǵın apparatlardı sınshıkovlik menen shólkemlestiriw kerek bunda kiberxavfsizlikka jóneltirilgen shólkemdi yamasa “oq” xakerlarni jibesh kerek boladı. Bulardıń roli qawipsizlik dárejesin anıqlap kompaniyanıń qáwip xaterlerin baxolab berediler.

5. Xızmetkerlerińizdi oqıtıń. Xızmetkerlerińiz joqarı dárejeligi jáne bul siz qudıretińiz bolıp tabıladı. Kompyuter tarmog'I hám sonıń menen birge programmalıq taminot jıl sayin jaqsılanıp kúshli bolıp barıp atır. Tuwrı saylanǵan sistema kompaniya qawipsizligin isenimli qorǵawlaydı.

6. Tájiriybe tájiriybe hám taǵı tájiriybe rejamiz qanshellilik ideal bolmaydıin onı mudami ózgertirip maslastırıp barıwımız shárt. Túrli treninglarni tájiriybelerdi hám feyk kiberhujumlarni ámelge asırıwdı unutpań. Bul háreketler kiberhujumlar juwabına adamlarda reflex payda etiwdi rawajlantıradı.

7. Sistema daǵı aljasıqlardı anıqlay alıw. Sistema daǵı unamsız ózgerislerdi waqıtında anıqlaw.

8. Ishki hám sırtqı kommunikatsiyalardı anıqlaw ishki kommunikatsiya sol dárejede zárúrliki kompaniya ishinde operativlik menen háreket qılıw hújim waqtında bolatuǵın negativ jaǵdaylardı kemeytiwge xızmet etedi.

9. Kompaniyanıń keleshektegi iskerligin taminlash kiberxavfsizlik blan baylanıslı jaǵdaydıń qáwip xateri jámiyetlik tárepinen nadurıs qabıl etiliwi múmkin hám sonıń menen birge waqıtında itıbar qaratilmasligi múmkin nátiyjede jıllar dawamında jaratılǵan iskerlik qulashi hesh gáp emes sonı sedan shıǵarmaslik kerekki kompanyangiz ne bolıwınan qatiy názer óz jumısın dawam etdirishi shárt.

10. Ózińizdi albıraǵanǵa solmang, tushkunlikka tushmang.