Kriptografiya tariyxi ha`m rawajlaniwi

Kiberxavfsizlikka qawipler.

Informaciya ásirinde maǵlıwmat almaslaw talay ańsatlashgan, biraq bunıń ayriqsha máseleleri de bar. Xakerlar maǵlıwmat urlawınan tartıp, kiber topılıslar hám hátte nızamlı platformalardan nápsiqaw maqsetler jolında qural retinde paydalanıwge shekem bolǵan abay túrleri bar.

Jaqında bolıp ótken xakerlar konvensiyasida 11 jaslı bala Florida shtatı saylaw saytınıń alternativın 10 minutaǵa yetmay buzib kirisiwdi uddaladi. Bul bolsa tartıslarǵa sebep boldı.

Vitse-prezident Mayk Pens bolsa kiber qawipsizlikke tiyisli jańa sharalardı járiyaladı. Maqset 2016 -yilgi saylawda júz bergen sırtqı aralasıwlarǵa basqa jol qoymaw.

" Maqsetimiz sonday: Amerika qawipsizligi tekǵana fizikalıq, bálki cifrlı dúnyada da jetekshi bolsın",- dedi Pens.

Bıltır " Equifax" kompaniyasınan 150 millionǵa jaqın amerikalıqtıń jeke maǵlıwmatları kelilengenen keyin, jeke biznesler qáweteri asdı. Ayırımlar professional xakerlarni jumısqa alıp atır.

" Kompaniyalar maǵan pul tólesedi, saytları yamasa qorǵaw sistemaların buzib hálsizliklerin kórsetip bergenim ushın. Biz olarǵa ózimiz anıqlaǵan m'lumotlarni usınıs etemiz hám sol tiykarda olar kemshiliklerin tuwrılasadı, tokı basqa xakerlar bunnan xabar tapmasin",- deydi Vinni Troya atlı xaker.

Qáwipke uchrayotgan tek bankler yamasa kredit kompaniyaları emes. Den sawlıqtı saqlaw, islep shıǵarıw, transport infratuzilmalari hám hátte húkimetler de kiber topılıslardan jıraq emes.

Milliy qawipsizlik ushın da abaylar jetkilikli, deydi 2015-jıl Iran yadro sistemasına uyımlastırılǵan xakerlik hújimi haqqında kitap jazǵan Kim Zetter.

" Irandıń Natanz awılı sırtındaǵı uranni bayıtıw zavodına etilgen hújim AQSh hám Izrail tárepinen islep shıǵılǵan edi. Maqset uran gazın to'yintirayotgan centrifugalardı qadaǵalawdan shıǵarıw bolǵan",- deydi avtor.

Kiber topılıslar záleli kútá úlken hám olar kólemi keńeyip barıp atır. Analizshiler pikrine qaraǵanda, keleshektegi hújimlerdiń aldın alıw ushın keń qamtılǵan hám global sheriklik zárúr.