Kriptografik protokollar

Kriptografik protokollar
Криптотизим фойдаланувчиларига калитларни тақсимлашнинг тартиб ва қоидалари (протоколи)
Маҳфий услубли бир томонлама функцияга асосланган очиқ калитли криптотизимлар ўз моҳиятига кўра ундан фойдаланишнинг алоҳида тартиб ва қоидаларини (протоколини) талаб этади. Бу алоҳида тартиб ва қоидаларга кўра тизимнинг фойдаланувчилари ва тизим фойдаланувчиларигагина очиқ бўлган очиқ маълумотлар тўпламини (китобини)маъмури (сақловчиси) биргаликда шу тизимда узатиладиган маълумотларнинг маҳфийлигини таъминлайдилар.
Очиқ калитли криптотизимларнинг бардошлилигига тўла ишонч билдирмай ишончсизлик ва иккиланиш билан қарайдиган баъзи криптолог мутахассислар, фойдаланувчиларга муҳофазаланган услубда очиқ калитларни тақсимлаш ва маҳфий калитларни узатиш масалаларини, яъни калитлар билан боғлиқ жараёнларни мақсадли бошқаришни криптографиянинг бош амалий масаласи, деб биладилар. Мисол учун, агарда криптотизим фойдаланувчиларининг сони S та бўлса ва ҳар бир мумкин бўлган алоқа жуфтлари учун алоҳида маҳфий калит талаб этилса, уларнинг сони бўлиб, фойдаланувчилар сони кўп бўлган тизимлар учун бундай ҳолат баъзида мақсадга мувофиқ бўлмаслиги мумкин. Бирор фойдаланувчининг бошқа барча фойдаланувчиларга маҳфий бўлган маълумотни юбориши маҳфий алоқа моҳиятига зид жараён. Бундан ташқари маҳфий алоқа тизимида қайси фойдаланувчининг бошқа қайси бир фойдаланувчи билан маҳфий алоқа қилишни ҳоҳлаши олдиндан маълум эмас. Мана шундай ҳолатлар фойдаланувчиларга калитларни тақсимлаш тартиб ва қоидалари масалаларини келтириб чикаради. Бундай масалаларнинг ечилиши эса, аҳборот-коммуникация тизимида маълумотларнинг маҳфийлиги муҳофазасини таъминловчи криптотизимда калитларни рўйхатга олиш маркази (КРОМ) ташкил этишни тақазо этади. Калитларни тақсимлаш тартиб ва қоидалари (протоколи) қуйидагича:
1. КРОМ муҳофазаланган алоқа тармоғи орқали барча i=1,2,...,S фойдаланувчиларга маҳфий Z_iкалитларни тақдим этади.
2. Фойдаланувчи i фойдаланувчи j билан маҳфий алоқа ўрнатмоқчи бўлса, у умумий алоқа тармоғи орқали (очиқ матн билан бўлиши мумкин) КРОМга мурожаат қилиб, фойдаланувчи j билан маҳфий алоқа қилиш калитини сўрайди.
3.КРОМ маҳфий алоқа учун очиқ матннинг бирор қисмини ташкил этувчи Z_ij маҳфий калитни танлаб олади. Қолган қисмини i ва j фойдаланувчилар кўрсатилган “бош қисм” (“заголовка”) ёки “номланиш қисми” деб аталувчи бўлак ташкил этади. КРОМ бу очиқ матнни криптотизимда қабул қилинган шифрлаш алгоритмига кўра Z_i ва Z_jкалитлар билан шифрлаб, умумий алоқа тармоғи оркали Z_iкалит билан шифрланган криптограммани iфойдаланувчига ва Z_j калит билан шифрланган криптограммани j фойдаланувчига жўнатади.
4. Олинган криптограммаларни i ва j фойдаланувчилар дешифрлаб, кейинги олинган маълумотларни дешифрлашнинг маҳфий калитига эга бўладилар.
Калитларни тақсимлашнинг бундай тартиб ва қоидалари (протоколи) оддий бўлиб, унинг бардошлилиги шифрлаш алгоритмининг бардошлилиги билан белгиланади. Ҳақиқатдан ҳам 3-бандда (қадамда) келтирилганидек, криптоаналитикка ҳар-хил калитлар билан шифрланган бир хил очиқ матннинг криптограммаси маълум бўлиб, бундай ҳолат унга криптотаҳлил қилишда қўл келади. Шундай қилиб, очиқ матнни шифрлаш алгоритми криптотаҳлилга бардошли бўлса, калитларни тақсимлаш протоколи ҳам бардошли бўлади. Бу ерда шуни ҳам унутмаслик керакки, калитларни тақсимлашда шифрлаш алгоритмидан фойдаланиш шу тақсимлаш тартиб ва қоидаларининг бузилишига, криптобардошсизликка ва шу каби номутоносибликларга олиб келмаслиги керак.

1.