See
discussions, stats, and author profiles for this publication at:
https://www.researchgate.net/publication/352209690
KREMNIY VA YUPQA QUYOSH ELEMENTLARINING XUSUSIYATLARIGA
TEMPERATURA TA'SIRINING FIZIK ASOSLARI
Conference Paper
· April 2021
CITATIONS
0
READS
140
4 authors:
Some of the authors of this publication are also working on these related projects:
Solar cell modeling with C# programming languages
View project
Fundamental project of Ministry of Innovative developments of the Republic of Uzbekistan. Project number: FZ-2020092973. Theme: Controlling mechanism in silicon
crystal, studying new knowledge about quantum dimensional
and flexophotovoltaic effects, as well as development of scientific and experimental basis of 3D
formatting of high efficiency photoelectric energetic devices
View project
Jakhongir Ziyoitdinov
Andijan
state university
38
PUBLICATIONS
8
CITATIONS
SEE
PROFILE
Rayimjon Aliev
Andijan state university
119
PUBLICATIONS
162
CITATIONS
SEE PROFILE
Murod Nosirov
Andijan Statet University
30
PUBLICATIONS
14
CITATIONS
SEE PROFILE
Jasurbek Gulomov
Andijan state university
134
PUBLICATIONS
129
CITATIONS
SEE PROFILE
All content following this page was uploaded by
Jasurbek Gulomov
on 08 June 2021.
The user has requested enhancement of the downloaded file.
IV
ШЎЪБА
.
ФОТОЭЛЕКТРИК ЭНЕРГЕТИКА
179
KREMNIY VA YUPQA QUYOSH ELEMENTLARINING XUSUSIYATLARIGA
TEMPERATURA TA'SIRINING FIZIK ASOSLARI
Jahongir Ziyoitdinov,
Rayimjon Aliev, Murod Nosirov, Jasurbek G’ulomov
Andijon davlat universiteti
e-mail:
jahongir-ziyoitdinov@mail.ru
Quyosh elementlariga bo’lgan extiyoj kundan kunga ortib bormoqda. Sanoatda asosan
kremniy asosli quyosh elementlari ishlab chiqariladi. Bunga sabab kremniydan yasalgan quyosh
elementlarining tannarxi qolganlariga nisbatan arzonligidir. Har bir mamlakatda turlicha iqlim
mavjud. Kremniydan yasalgan quyosh elementlari ham tashqi ta’sirga sezgir hisoblanadi.
Iqlim
o’zgarishi kremniy asosli quyosh elmentining (KAQE) fotoelektrik xususiyatlariga ta’sir ko’rsatadi.
Biz o’z ilmiy tadqiqotl
arimiz davomida kremniy va KAQE ning xususiyatlariga temperaturaning
ta’sirini o’rganganmiz. Kremniyning o’tkazuvchanligi temperaturaga to’g’ri proporsional
hisoblanadi. Ya’ni temperatura ortgan sari zaryad tashuvchilar konsentratsiyasi ortadi. Bundan
krem
niyning ta’qiqlangan zona kengligi torayishi kelib chiqadi. Zona toraysa, u ko’proq spektrdagi
nurlarni yuta boshlaydi. Demak, KAQE ning foydali ish koeffitsienti ortishi kerak. Lekin
haroratning salbiy ta’siri ham mavjud. Ya’ni kremniy ichidagi fononlar k
onsentratsiyasi
harorat
ortgan sari ortadi. Bu esa kremniydagi zaryad tashuvchilarning harakatchanligini kamaytiradi.
Bundan KAQE ning foydali ish koeffitsienti harorat ortgan sari doimiy ravishda emas ma’lum
qiymatgacha ortadi va undan keyin kamayadi deyi
shimizga asos bo’ladi. KAQE ning maksimal
foydali ish koeffitsientiga ega bo’ladigan temperatura qiymatiga nominal ishlash temperaturasi
(NIT) deyiladi. Kremniy asosli quyosh elementlarida odatda NIT ning qiymati 35
o
C larga to’g’ri
keladi [1].
Grafik 1. Kremniyning ta’qiqlangan zona kengligi va xususiy zaryad tashuvchilar
konsentratsiyasini temperaturaga bog’liqligi. a –
ta’qiqlangan zona kengligi, b –
xususiy zaryad
tashuvchilar konsentratsiyasi
Quyoshdan kelayotgan nurlarning issiqlik energiyasining katta qismi infraqizil nurlarga
to’g’ri keladi. Bugungi kunda ishlab chiqarilayotgan quyosh panellarining yuza harorati atrof
muhitga nisbatan keskin ortishi bizning eksperimentlarimiz davomida kuzatildi.
Agar havoning
harorati 32
o
C bo’lsa, quyosh
paneli yuzasining temperaturasi 57
o
C gacha ortmoqda. Bu esa,
quyosh panelining foydali ish koeffitsientini 2 barobargacha tushib ketishiga olib kelmoqda.
Ma’lumki, hozirgi kunda quyosh elmentlarining orqa qismiga metall kontakt to’la qoplanadi. Metall
infraqizil nurni yaxshi yutadi va qiziydi. Bundan tashqari, KAQE tarkibida kremniy qalinligi
ЁШ ОЛИМЛАР ВА ФИЗИК ТАЛАБАЛАРНИНГ
I РЕСПУБЛИКА ИЛМИЙ АНЖУМАНИ (ЁОФТРИА
-I)
Тошкент 2021йил, 21 апрель
180
yetarlicha bo’lgani sababli, infraqizil nurlar yutiladi va kristall panjara tugunidagi atomlarning
tebranish energiyasiga aylanadi. Bu esa quyosh elementini harora
tini ko’tarilishiga sabab bo’ladi.
a b
Grafik 2. Kremniydagi elektron va kovaklarning harakatchanligini temperaturaga
bog’liqligi. a –
elektron, b
–
kovak
Zaryad tashuvchilarning harakatchanligi temperaturaning ma’lum qiymatigacha ortadi, so’ng
eksponensial kamayadi. Nazariy ilmiy izlanishlar davomida keltirib chiqarilgan formulalar asosida
quyosh elementlarining fotoelektrik parametrlarini aniqlash uchun C# dasturlash tilida
“STTemperature” nomli dastur ishlab chiqildi. Hamda Adliya vazirligi qoshidagi Intellektual mulk
agentligi tomonidan “DGU 08848” raqam ostida ro’yxatga olindi. Yuqoridagi keltirilgan natijalar
ushbu dastur yordamida hisoblangan.
Y
uqoridagi kamchiliklarni bartaraf etish uchun orqa kontakni to’r ko’rinishda
olish va
quyosh elementi qalinligini qisqartirish kerak. Orqa kontaktni to’r ko’rinishda olinishiga sabab,
unda infraqizil nurni yutilishini kamaytirishdir. Bunda to’r o’lchamlari
ni zaryad tashuvchilarning
diffuzion uzunligiga hamda infraqizil nurini to’lqin uzunligiga mos ravishda tanlash maqsadga
muvofiqdir.
Foydalanilgan adabiyotlar
1.
Aliev, R., Abduvohidov, M., & Gulomov, J. (2020). Simulation of temperatures influence to
photoelectric properties of silicon solar cells. Physics & Astronomy International Journal,
4(5), 177-180.
ПРАКТИЧЕСКАЯ ВАЖНОСТЬ ОБУЧЕНИЯ ТЕМ ПО СОЛНЕЧНОЙ ЭНЕРГИИ
Исмаилов Т.Б. Асқаров
М.А.
Каракалпакский Государственный университет имени
Бердаха
Известно, что развитие государства, развитие промышленности и сельского хозяйства,
а также одним из основных показателей, определяющих
уровень жизни граждан, является
способность эффективно использовать имеющиеся у него энергоресурсы. Ко второй
половине двадцатого века человечество имело доступ ко всем природным энергетическим
View publication stats
