Kremniy tabiatda uchrashi

• 1) Tabiatda uchrashi
• 2) Olinish usullari
• 3) Fizikikaviy xossasi
• 4) Kimyoviy xossasi
• 5) Ishlatilishi

• Kremniy va uning birikmalari

• KREMNIY
• Tabiatda uchrashi. Tarqalishi jihatidan ikkinchi o'rinda turadi va yer po'stlog'ining 27,8 % to’g’ri keladi.
• альбит – Na2O.Al2O3.6SiO2,
• ортоклаз (дaла шпати) - K2O.Al2O3.6SiO2,
• каолин Al2O3.2SiO2.2H2O,
• слюда K2O.3Al2O3.6SiO2.2H2O, асбест 3MgO 2SiO2 H2O,
• кварц (SiO2)n

• Olinishi: Sanoatda SiO2 yuqori temperaturada ko’mir vositasida qaytarish yo’li bilan olinadi.
• SiO2 + 2C = Si + 2CO
• SiO2 + 2Mg = Si + 2MgO
• Toza kremniy gazsimon SiCl4 ni rux yoki vodorod vositasida qaytarish yo’li bilan olinadi:
• SiCl4 + 2Zn = Si + 2ZnCl2
• SiCl4 + 2H2 = Si + 4HCl

• Fizik xossalari: ikki xil allotropiyaga: kristall va amorf ega.
• Kristall kremniy - metall kabi yaltiroq qattiq, kulrang tusli oktaedrik modda.. Suyuqlanish temperaturasi 1423ºC, zichligi 2,4 g/sm3.
• Amorf kremniy – qo`ngir tusli kukun, SiO2 ni qaytarilishidan olinadi.
• Qizdirilganda kremniy xlor, oltingugurt, kislorod bilan birikadi. Si + 2F2 = SiF4
• Si + 2Cl2 = SiCl4
• Si + O2 = SiO2

• Fizik-kimyoviy xossalari

• Qum bilan ko’mir aralashmasi elektr pechida qizdirilsa karborund SiC hosil bo’ladi. SiO2 + 3C = SiC + 2CO
• Karborund qattiqligi jihatidan olmosga yaqin, elektr tokini yaxshi o’tkazadi.
• Kremniyning metallar Mg+Si=Mg2Si
• Magniy silitsidga suyultirilgan HCl ta'sir ettirilsa, vodorod silitsidlar ya'ni SiH4, Si2H6, Si3H6, Si4H10 va boshqa aralashmasi hosil bo’ladi. Mg2Si+HCl=MgCl2+SiH4 (Si2H6, Si3H6, Si4H10) Ular zaharli, kuchli qaytaruvchi, havoda o’z-o’zidan o’t olib yonadi: SiH4+O2=SiO2+H2O

• Kremniy kislotalar bilan o’zaro ta’sir etmaydi. Ishqorlar bilan kirishadi, metasilikat kislota tuzlarini hosil qiladi.
• Si+2NaOH+H2O=Na2SiO3+2H2
• SiO2 natriy silikat va kaliy silikat suvda eriydi, ular eruvchan shisha deb, suvdagi eritmalari suyuq shisha deyiladi.
• SiO2 + 2NaOH = Na2SiO3 + H2O
• SiO2 + Na2CO3 = Na2SiO3 + CO2

• Bu reaksiya 1300-1400ºC temperaturada boradi. Suyuq shisha olovbardosh zamaskalar kislotabardosh sement va beton tayyorlashda.
• Asbest 3Mg·2SiO2·H2O tolalari ingichka va pishiqdir, olovbardosh, elektr issiqlikni yomon o’tkazadi. Undan asbest-sement buyumlar ishlab chiqarishda foydalaniladi.
• Kaolinit gilning asosini tashkil etadi. Har xil qo’shimchalar, temir birikmalar bo’ladi. Gildan tayyorlangan har xil buyumlar keramika deyiladi. Keramika buyumlar tayyorlash protsessi ham ashyoga ishlov, berish keramik massa tayyorlash uchun ishlatiladi.

•