Kredit va kredit tizimi

3. Kreditning shakllari va turlari. Kreditning chegaralari. Kredit foizi va unga
ta’sir
qiluvchi
omillar.
Kreditning shakllari va
turlari.
Jahon
amaliyotida kreditlarni yagona, umumlashgan tasnifi
yo’q
. Chunki kreditlarning turli xil
shakllari har bir mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasiga, uning urf-odatlariga, axoli orasida
kreditlarni berish va qaytarish buyicha tarixan shakllangan (tovar shaklida, pul shaklida, boshqa
shakllar va shartlarda) usullariga
bog’liq bo’ladi
.
Umuman kreditning shakllari uning turi va usullariga
ko’p
jihatdan
bog’liq
.
Kreditning asosiy turlari:
1.
Bank krediti.
2.
Davlat krediti.
3.
Iste’mol krediti.
4.
Tijorat krediti.
5.
Lizing krediti.
6.
Xalqaro kredit.
Iqtisodiyotda keng tarqalgan kredit munosabatlarining biri bank kreditidir. Bank kreditini
beruvchi kredit muassasalari kreditlash jarayonini amalga oshirish uchun Markaziy bankdan
maxsus lisenziya olgan
bo’lishi
zarur. Bunda kredit munosabatlarining asosini kredit shartnomasi
tashkil etadi.

---

Bank kreditlari quyidagi belgilari
bo’yicha
guruhlanadi:
1. Kreditlash obyektlarining iqtisodiy mohiyatiga
ko’ra
:1. tovar-moddiy boyliklar uchun
beriladigan kredit, 2.ishlab chiqarish harajatlari (xom-ashyo va boshqalar) uchun
beriladigan kredit.
2.
To’lash
muddatiga
ko’ra
(qisqa, 
o’rta
va uzoq muddatli): 1.Muddatli, 2.Muddati 
kechiktirilgan, 3.Muddati 
o’tgan
.
3. Kreditni
to’lash
manbalariga
ko’ra
: 1.Qarz oluvchining
o’z mablag’lari
hisobiga, 
2.Garant 
mablag’lari
hisobidan, 3.Yangi kreditlar jalb qilish hisobidan.
4.
Ta’minlanganlik
tamoyilining amal qilishiga qarab: 1.Bevosita 
to’g’ri ta’minlangan
(
o’z
mulki va
mablag’i
hisobiga), 2.Bilvosita 
ta’minlangan
kreditlar (uchinchi shaxs kafolati), 
3.Ta’minlangan 
kreditlar (
sug’urta
va yuqori tashkilotlar).
5.
To’lanadigan
foiz darajasiga
ko’ra
: 1.Past foiz stavkali
, 2.O’rta 
foiz stavkali, 3.Yuqori foizli, 
4.Foizsiz (hukumat qaroriga
ko’ra
ayrim sohalarni rivojlantirish yoki tadbirlarni amalga
oshirish uchun).

---

Bank krediti qaytarish muddatiga
ko’ra
qisqa, 
o’rta
va uzoq muddatli kreditlarga
bo’linadi
.
Qisqa muddatli kreditlar asosan aylanma
mablag’larni
moliyalashtirishga, 
o’rta
va uzoq muddatli
kreditlar asosiy kapitalni moliyalashtirishga beriladi.