Kredit tarkibi va kridit munosabatlari

4. Bank kreditlarining turlari va shakllari

Endi banklar tomonidan berilayotgan kreditlarni turli belgilari va shakllariga qarab ko‘rib chiqsak.
Jahon amaliyotida bank kreditlarining yagona, umumlashgan tasnifi yo‘q, chunki kreditlarning turli xil shakllari har bir mamlakatning iqtisodiy rivojlanish darajasiga, uning urf-odatlariga, aholi orasida ssudalarni berish va qaytarish tarixan shakllangan usullariga bog‘liq bo‘ladi. Shunday bo‘lsa ham eng ko‘p uchraydigan bank kredit operatsiyalarini turli xil mezonlar va o‘lchovlaridan kelib chiqqan holda guruhlashtirishga harakat qilib ko‘ramiz (5-chizma). Bank kredit operatsiyalari quyidagicha tasnifl anadi.

1. 
   Bank kreditlari qarz oluvchilarning guruhlari bo‘yicha tasnifl anishi mumkin. Bank kreditlarini oluvchilar – hukumat, boshqa banklar, xo‘jalik subyektlari, turli moliya tashkilotlari, aholi hisoblanadi.
   
2. 
   Kreditlar maqsadi yoki qaysi sohaga yo‘naltirilishi bo‘yicha: sanoat, qishloq xo‘jaligi, savdo, investitsion, iste’mol va boshqa kreditlarga bo‘linadi.
   

Bank kreditlari ishlatilishi sohasi bo‘yicha2 xil bo‘lishi mumk in: asosiy kapitalni moliyalashtirish uchun yoki aylanma kapitalni moliyalashtirish uchun ssudalar beriladi. Bular o‘z navbatida ishlab chiqarish yoki muomala (savdo) sohasiga yo‘naltiriladigan kreditlarga bo‘linadi. Infl atsiya sharoitida tijorat banklari amaliyotida savdo va spekulativ (chayqovchilik) operatsiyalarini moliyalashtirishga yo‘naltirilgan ssudalar aksariyat qismni tashkil etadi.

3. 
   Hajmi bo‘yicha kreditlar katta (yirik), o‘rta va kichik kreditlarga bo‘linadi. Lekin xalqaro amaliyotda bu kreditlarni bel gi bo‘yicha yagona o‘lchov (mezon)i yo‘q. 10 000 AQSH dollarigacha bo‘lgan summadagi kreditlar kichik kreditlarga kiradi.
   
4. 
   Qaytarish muddati bo‘yicha kreditlar talab qilingungacha bo‘lgan va muddatli bo‘ladi. Muddatli kreditlar qisqa, o‘rta va uzoq muddatlilarga bo‘linadi. Ssudalar bu mezon bo‘yicha turli mamlakatlarda farqlanadi. Aksariyat banklar asosan qisqa muddatli va uzoq muddatli kredit berish bilan shug‘ullanadi.
   
5.