Kredit-iqtisod

Ertak va dostonlar 

xalq og‗zaki ijodidagi topishmoq, maqol, qo‗shiq 

kabi  janrlarda  jamlangan  bo‗lib,  ular  pedagogik  g‗oyalarning  mukammalroq, 

ta‘sirchan  bo‗lishini  ta‘minlaydi.  Ertak  va  dostonlar  tarbiyalanuvchi  tarbiyasining 

hamma  tarkibiy  qismlarini  jumladan,  aqliy  va  jismoniy  kamolot,  ilm  va  xunarga 

muhabbat,  mehnatsevarlik,  ma‘naviy  sifat  hamda  nafis  didlarning  tarkib  topishiga 

doir ko‗pdan - ko‗p pedagogik masalalarni o‗z ichiga oladi. Bular jumlasiga ―Zumrad 

va Qimmat‖, ―Etti og‗a-ini botirlar‖,‖Erali va SHerali‖, ―Saxiy va baxil‖ va boshqa 

shu  kabi  ko‗plab  ertaklarni,  shuningdek  ―Alpomish‖,  ―CHambil  dostoni‖  kabi 

dostonlarni kiritishimiz mumkin. 

Xulosa  qilib  aytganda  folklor  namunalari  to‗g‗ridan–to‗g‗ri  tarbiya  vositasi 

sifatida xizmat qiladi. Bular bilan bir qatorda tarbiyalanuvchi yashab turgan muhit  - 

sharoitning  vositachi  roli  mavjudki,  ular  yoshlarning  ma‘naviy  fazilatlarini 

shakllantirishda  katta  va  samarali  tarbiya  vositasi  hisoblanadi.  Ular  quyidagilardan 

iboratdir: 

Bolalar o‗yinlari, choyxo‗rlik (choyxona gurungi), tarbiyalanuvchilar gapi (gap 

aytish), tarbiyalanuvchilar majlisi, mehmondorchilik, hashar va hokazo. 

Tarbiyalanuvchilar  tarbiyasida  xalq  pedagogikasining  namunalari  hisoblangan 

xalqning  milliy  urf-odatlari,  turli  milliy  marosimlari,  an‘analari,  milliy  bayramlar 

muhim rol o‗ynaydi. Ular qo‗yidagilardan iborat: 

 

To‗y marosimlari - beshik to‗yi, sunnat to‗yi, nikoh to‗yi, hovli to‗yi; 

 

Sayllar - dala sayli, gul sayli, qovun sayli; 

---

247 

 

Yig‗in  (tomosha,  tug‗ilgan  kunni  nishonlash),  yigit  bazmi,  qiz  bazmi, 

kelin salom, uloq, poyga, kurash, turli shakldagi musobaqalar; 

 

Aza marosimi, aza ma‘rakasi; 

 

Safarga  chiqish,  ovga  borish,  kino,  teatr,  istirohat  bog‗i,  ommaviy 

yig‗inu tomoshalarga borish, Ro‗za hayit, Qurbon hayit, Navro‗z bayramlari.

 

Dunyo  madaniyatining  beshigi  SHarqda  ijtimoiy  tuzumning  qaysi  bosqichda 

ekanligidan qat‘iy nazar, shaxsni har tomonlama kamol toptirish muammosi hamisha 

etakchi  o‗rinda  bo‗lgan.  Islom  dinining  o‗z  oldiga  qo‗ygan  maqsadlaridan  biri  ham 

sof fikrli, komil, yaratuvchi, beozor insonni tarbiyalash bo‗lgan. 

Ushbu bobda folklor va o‗zbek xalq pedagogikasi o‗rtasidagi o‗zaro bog‗liqlik, 

o‗zbek  xalq  og‗zaki  ijodining  namunalari  bo‗lmish  tez  aytishlar,  topishmoqlar, 

maqollar, qo‗shiqlar, o‗yinlar hamda ertaklar va dostonlarning ta‘lim-tarbiyada tutgan 

o‗rni ko‗plab misollar bilan juda tushunarli qilib berilgan.