333
Toifalash sharhini tuzish qoidasi
8
1. Toifalar bo‘yicha ma‘lumotlarni taqsimlashning
yagona usuli mavjud emas.
2. Bitta mini - guruhda toifalarga ajratish boshqa
guruhda ajratilgan toifalardan farq qilishi
mumkin.
3. Ta‘lim oluvchilarga oldindan tayyorlab
qo‘yilgan toifalarni berish mumkin emas bu
ularning mustaqil tanlovi bo‘la qolsin
TOIFALASH JADVALI
“Tаrbiyaviy ishlаr mеtоdikаsi” fаni
Oila bilan olib
boriladigan tarbiyaviy
ishlar
Jamoatchilik bilan
olib boriladigan
tarbiyaviy ishlar
Ta‟lim muassasasi
bilan bilan olib
boriladigan
tarbiyaviy ishlar
9
TOPSHIRIQLAR:
Oila va islom
Oila, oilaviy munosabatlarga oid qarashlar
1.
«Qur’oni
Karimda»
2.
Islom
ma’naviyatida
335
Tаshkilоtchining оilа vа jаmоаtchilik bilаn оlib
bоrаdigаn tаrbiyaviy ishlаri
Guruhdаn vа kоllеjdаn tаshqаri tаrbiyaviy ishlаrni tаshkilоtchisining vаzifаlаrigа
quyidаgilаr kirаdi:
1.
2.
3.
4.
5.
T
аshkilоtlаr fаоlligini uchtа аsоsiy tоmоnini
ko’rish mumkin, bular:
TARQATMA MATERIALLAR:
Oilaviy munosabatlar
– ota-onalar yoki bolaning
kamoloti uchun mas’ul bo‘lgan shaxslar (buva-buvilar)
hamda farzandlar o‘rtasida turli yo‘nalishlarda tashkil
etiluvchi munosabatlardir.
Shaxsning
ma’naviy
sifatlarga
ega
bo‘lishi,
unda ma’naviy bilimlarni egallashga nisbatan
ehtiyoj
va
qiziqishning
paydo
bo‘lishida
oila
tarbiyasi
asosiy
rolni
bajaradi.
Oilada
qaror
topgan
sog‘lom
ma’naviy-ruhiy
muhit
farzandlarning yetuk, barkamol bo‘lib voyaga
etishlari uchun beqiyos
ahamiyatga egadir
.
336
Tаshkilоtchining tаshkilоtchilik fаоliyatigа
quyidаgi bir qаtоr ishlаrni kiritish mumkin:
tаrbiyaviy ishlаr sоhаsidа erishilgаn yutuq vа
kаmchiliklаrni tаhlil qilish
tаrbiyaviy ishlаrni mаqsаd vа vаzifаlаrini
аniqlаsh
tаrbiyaviy, оmmаviy-siyosiy ishlаrni
rеjаlаshtirish vа ulаrning mаzmuni, shаkl vа
usullаrini аniqlаsh
guruhdаn vа kоllеjdаn tаshqаri tаrbiyaviy
ishlаrni guruhlаshtirish, bоshqаruvchi shахslаrni
аniqlаsh
Oila tarbiyasini tashkil etish shakl, metod va
vositalari
Ota-onalar bilan olib boriladigan ishlar:
I. Ota-onalar bilan o‘tkaziladigan suhbatlar
II. Kollejning o‘quv yili davomida ota-onalar bilan olib
boradigan ishlari:
1. Sinf ota-onalar majlisi
2. Umumkollej ota-onalar majlisi
3. Ijtimoiy-ma’naviy mazmundagi suhbat va ma’ruzalar
Оilа vа jаmоаtchilik bilаn оlib bоrilаdigаn tаrbiyaviy ishlаr mеtоdikаsi
Ilmiy-pedagogik, psixologik, fiziologik hamda falsafiy asarlarning tahlili
shuni ko‗rsatdiki, oila bola uchun eng asosiy tarbiya muhiti bo‗lib, bu muhitda shaxs
kamoloti uchun muhim hisoblangan xulq-atvor, iroda, xarakter va dunyoqarash
shakllanadi. Bola oila timsolida jamiyatning ijtimoiy-ma‘naviy qiyofasini ko‗radi,
jamiyat talablari mohiyatini ilk bora shu kichik jamoa orasida, oilaviy munosabatlarni
tashkil etish jarayonida anglaydi.
Oilaviy munosabatlar – ota-onalar yoki bolaning kamoloti uchun mas‘ul
bo‗lgan shaxslar (buva-buvilar) hamda farzandlar o‗rtasida turli yo‗nalishlarda tashkil
etiluvchi munosabatlardir.
Oilaviy munosabatlar farzandlarning aqliy, ruhiy kamolotini ta‘minlab, ota-
onalarda o‗ziga xos faollikni ham yuzaga keltiradi. Xususan, farzandlarning bevosita
ta‘siri tufayli ularning qiziqish hamda faoliyatlari doirasi kengayadi, o‗zaro aloqalari
337
mazmunan boyib boradi, real hayot mohiyatini chuqurroq anglash, ya‘ni, farzandlar
kamoloti, kelajagi timsolida o‗z umri davomiyligini kurish holati ro‗y beradi.
yorog‗i tartibli va saranjomli bo‗ladi.
ularning o‗zaro ahdu-paymoni asosidagi ijtimoiy birlik sifatida namoyon bo‗ladi.
Oila qurish balog‗atga etgan har bir yigit-qiz uchun hayotiy zaruriyat bo‗lib,
Oilaning mustahkamligi oila a‘zolarining totuvligi, er-xotinning oila yuritish
ko‗nikma va malakalariga egalik darajasiga bog‗liq. Oilaning mustahkamligida
ayolning alohida roli bor. Zero, oila tashvishlarining aksariyati uning zimmasida
bo‗ladi. Bu borada buyuk mutafakkir Alisher Navoiy quyidagilarni qayd etadi: «... Er
bilan xotin bir-biriga mos tushsa, o‗rtada boylik va saranjomlik bo‗lur. Uy bezagi
undan va uylanganning tinchligi undan. Husni bo‗lsa ko‗ngilga yoqimli bo‗lur,
yaxshiligi bo‗lsa eon ozig‗idir. Aqlli bo‗lsa turmush intizomli va ro‗zg‗or kerak
SHaxs shakllanishiga ta‘sir etishning ijtimoiy-ruhiy asosiga ega oila
jamiyatning ajralmas bo‗lagi sifatida ijtimoiy vazifalarni bajarish bilan birga o‗ziga
xos xususiyatlarni ham akslantiradiki, bunday xislat psixologik qarama-qarshilik
hamda xarakterlar to‗qnashuvidan iborat ijtimoiy munosabatlardan toliqqan inson
organizmi ning ishchanlik qobiliyatini qayta tiklash uchun zarur bo‗lgan mo‗‗tadil
iqlimni hosil qila oladi. Bu tuyg‗u xalqimiz ruhiyatidagi o‗ziga xos xususiyatlardan
biridir. Oila tarbiyasida ob‘ektiv va sub‘ektiv omillarning roli katta. Oilaning moddiy
ta‘minoti va farovonlik (maishiy turmush) darajasi, oila byudjetining mavjud holati,
undan oqilona foydalanish borasidagi tajriba, sog‗lom ruhiy muhitning barqarorligi
va hokazolar ob‘ektiv omillar sanalsa, oiladagi shaxslararo munosabatlar mazmuni,
oila a‘zolarining fiziologik, psixologik, madaniy jihatdan komillik hamda ma‘lumot
darajasi, ularning qiziqish va ehtiyojlari o‗rtasidagi mutanosiblik, oilaviy hayotni
tartibga solish borasidagi o‗zaro yordam, hamkorlik, birlik tamoyillariga tayanish
kabilar sub‘ektiv omillar sirasiga kiradi.
Oila tarbiyasida bolalarni aqliy jihatdan tarbiyalash ham muhim o‗rin tutadi.
Bu boradagi dastlabki va muhim vazifa ota-ona tomonidan bolaning qiziqish va
ehtiyojlarini ko‗ra bilish asosida tasavvur, idrok, tafakkur, xotira hamda diqqatni
takomillashtirishga yordam beruvchi mashg‗ulotlarga jalb etishdan iborat.
SHuningdek, ma‘lum yo‗nalishlar bo‗yicha bolada qg‗iziqishni uyg‗ota olish, uni
rivojlantirib borish ham talab etiladi. Bu borada ota-ona yoki oilaning boshqa
a‘zolarining dunyoqarashi, ehtiyoj va qiziqishlari doirasi hamda ular tomonidan
ko‗rsatilayotgan namuna muhim tarbiyaviy omil bo‗lib xizmat qiladi. Oila muhitida
bolaning aqliy jihatidan tarbiyalab borishda konstruktorlik o‗yinlari (kubiklar
yordamida uylar qurish, kesmalar asosida fano (tasvir)lar hosil qilish va boshqalar),
fikr doirasini kengaytirishga yordam beruvchi sport o‗yinlari (shaxmat, shashka)ni
tashkil etish, turli mavzulardagi krossvord, chaynvord va rebus topishmoqlarini hal
qilish, teatr, muzey va ko‗rgazmalarga tashrif buyurish hamda ilm-fan, texnika va
texnologiya taraqqiyoti yuzasidan suhbatlarning uyushtirilishi bu borada o‗zining
ijobiy samarasini beradi.
Mehnat tarbiyasi ham oila tarbiyasining asosiy yo‗nalishlaridan biri sanaladi.
SHaxsning mustahkam xarakter va qat‘iy iroda egasi bo‗lib voyaga etishida
mehnatning roli kattadir. Bolalarni oilada to‗g‗ri tarbiyalashda oila xo‗jaligining
odilona tashkil etilishi, bolalarni oila xo‗jaligini yuritish ishiga jalb qilish katta
338
ahamiyatga ega. Bolalar tomonidan bajariladigan oilaviy yumushlar ularning
jismoniy va aqliy kamoloti darajasidan ortiq bo‗lmasligi, ularning tezda toliqishlari
yoki mayib bo‗lishlariga sabab bo‗lmasligi lozim. Bolalar zimmasiga ularning yoshi,
rivojlanish darajasi, jismoniy quvvatiga muvofiq yumushlarning taqsimlab berilishi,
berilgan topshiriqlarning bajarilishi va ularning sifatini kattalar tomonidan nazorat
qilib turish, bajarilgan topshiriqlarning haqqoniy bahosiga ega bo‗lgan havasini
Oila muhitida bolalarga ularning burchlari to‗g‗risidagi ma‘lumotlarni berib
borish, o‗z navbatida huquqlaridan foydalanish yo‗llarini ko‗rsatib berish bu borada
yaxshi samara bera oladi.
Oila bolalarda vatanparvarlik, insonparvarlik tuyg‗ularini hosil qiluvchi
o‗ziga xos maskan sanaladi. Bolalar «Vatan», «xalq» tushunchalarining mohiyatini
dastlabana shu maskanda o‗zlashtiradilar. Binobarin, oilaning o‗zi Vatanning bir
bo‗lagidir. Oila sha‘nini himoya qilish, uni saqlash to‗g‗risida qayg‗urishning
Vatanning sha‘ni,el-yurt manfaati uchun kurashish tuyg‗ulari bilan uzviy bog‗liq
bo‗lishiga erishish oilada tashkil etilayotgan ijtimoiy-siyosiy tarbiyaning asosi
bo‗lishi lozim.
SHu jihatdan pedagogika fani oldiga milliy va hududiy xususiyatlarni
inobatga olgan holda tarixan tarkib topgan oila - ta‘lim muassasasi – jamoatchilik
tarzidagi uchlikning ijtimoiy-ma‘rifiy roli ular o‗rtasidagi o‗zaro birlik, aloqadorligini
asoslash, bolalarda idrok va tafakkurni shakllantirishda oila va jamoatchilik
imkoniyatlarini aniqlash hamda ulardan unumli foydalanish talabi o‗rtaga
qo‗yilmoqda.
Do'stlaringiz bilan baham: 
