Креатив ва танқидий фикрлашнинг мазмун- моҳияти ва асосий тамойиллари

 -
 
бу муаммога бошқа бир бурчак остида 
қараш орқали, уни ноёб ечим билан ҳал этиш хусусияти. Бироқ муаммонинг 
ечими нафақат янги ғояларга, балки уларнинг нечоғлик фойдали эканлигига 
ҳам боғлиқ. Айнан шундай вазиятда танқидий фикрлаш ёрдамга келади. 
Креатив жараёнда креатив фикрлаш янги,ўзига хос ғояни яратиш учун 
фойдаланилса, танқидий фикрлаш ғояларни баҳолаш ва қарор қабул қилиш 
учун зарур. Муаммонинг креатив ечимида ҳар икки фикрла тури муҳим. 
Аввало муаммони таҳлил қилиш, сўнгра эҳтимолий ечимларни ишлаб 
чиқиш, сўнгра энг яхши ечимни танлаш ва қўллаш ва ниҳоят қабул қилинган 
қарорнинг самарадорлигини баҳолаш зарур. Шу тариқа ҳар икки фикрлаш 
тури навбатма-навбат ечим топишда қўлланилади.
Бу икки фикрлаш тарзини қандай қилиб уйғунлаштириш мумкин? Энг 
аввало ҳар бир фикрлаш тарзини алоҳида ривожлантириш зарур.
Дастлаб 
креатив фикрлаш
ни кўриб чиқамиз. Креативлик – шахснинг 
ижодий қобилиятлари бўлиб, қуйидаги хусусиятлар билан ифодаланади:
-
тафаккурнинг қабул қилинган ёки одатий (анъанавий) схемаларидан 
фарқли, бутунлай янги ноодатий ғояларни яратишга тайёргарлик;
-
мустақил омил сифатида истеъдодлилик таркибига киради ҳамда 
барқарор тизимларнинг ичида вужудга келувчи муаммоларни ҳал қилишга 
бўлган қобилият. 
Илк бор креативлик (ингл.
"creative"
– ижод, ижодий, лот. 
"creatio"
– 
яратиш, бунёд этиш) тушунчаси Р.M. Симпсон томонидан 1922 йилда 
инсоннинг қолипли фикрлаш усулидан воз кечиш хусусиятини ифодалаш 
учун қўлланилган.
Дарҳақиқат, агар инсон доимо чекловлар ва чегараларга эътибор 
қаратаверса, креатив бўлиши қийин. Шу сабабдан ностандарт фикрлаш -
мавжуд қолиплар ва масалани ҳал қилишнинг одатдаги усулларининг 
чегарасидан ташқарисига чиқиш “
thinking outside the box”
— сўзма-сўз 
“қутидан ташқарида фикрлаш” деб аталади.