1 jodkorlik va bilim Hozirgi kunda ta’lim sohasidagi islohotlar ko‘pincha ijodkorlikni ta’kid- laydi va uzoq o‘qish uchun juda muhimdir. Ammo unutmasligimiz kerakki, ijodkorlik xomashyo sifatida bilim va ma’lumotga tayanadi. Microsoft raisi Bill Geyts: «Siz ulardan tashqarida ixtiro qilish uchun narsalami tushunishin- giz kerak», degan edi.
Dunyoning eng innovatsion kompaniyalaridan biri hisoblangan Apple kompaniyasining bosh direktori Stiv Jobs ijodkorlar haqida shunday degan: «Ular o‘zlarida bo‘lgan tajribalarni bog'lashga va yangi narsalami sintez qil- ishga qodir. Va buning uddasidan chiqishlarining sababi shundaki, ular boshqa odamlarga qaraganda ko'proq tajribalarni boshdan kechirgan yoki t>‘z tajrib- alari haqida ko‘proq o‘ylashgan».
Bizning sanoatimizdagi ko‘plab odamlar turli xil tajribalarni boshdan ke- chirmaganlar. Ularda ulanish uchun nuqta yetarli emas va ular juda chiziqli yechimlar bilan tugaydi, muammoga keng nuqtai nazarsiz. Insonning avval- gi hayoti haqidagi tushunchasi qanchalik keng bo’lsa, biz shunchalik yaxshi dizaynlarga ega bo‘lamiz.
Ko'pchilik ijod ilhom kutish bilan bogMiq va ilbom oddiy odamlarga qaraganda daholarga osonroq keladi deb o'ylashadi. Bizning bilimimiz va tanqidiy fikrlashriing o'rni haqidagi bahsimiz Iju toLg‘ri emasligini aytadi. Bundan tashqari, ba’zi psixologlar ijod- korlarning odatda IQ o'rtacha darajadan yuqori, ammo IQ 120 dan yuqori, IQ nihoyatda yuqori ekanligi ijodkorlik darajasiga uncha- lik katta ahamiyat bertnasligini aniqlashgan. Agar taniqli ijodkor daholarning ish tarixiga nazar tashlasak, ular ko'pincha mehnat- sevar va intizomli ekanliklarini yutuqlarining asosi ekanligi keng muhokama qilingan. 10 yillik qoidaga amal qilishlarini aniqladik. Motsart yaxshi misoldir. Ommabop afsona shundaki, u g'ayrioddiy musiqani hech qanday kuch sarflamasdan yaratgan daho bo‘lgan.Haqiqat shundaki, u har qanday tug'ma iste'dodga ega bo‘lsa ham, u butun hayoti davomida juda ko'p mehnat qildi. Motsartning otasi unga bolaligida musiqa o'rgatgan va Motsart 28 yoshga kirgani- da, uning qo‘llari doimiy mashg‘ulot va bastakorlikning sabablari bo'lgan. Ushbu fidoyilik va mehnatsevarlik musiqa bilimlari va g'oyalari haqida ma'lumotlar bazasini yaratdi. Motsart qayta-qa- yta o'rganishi mumkin edi. Motsartning o'zi bu haqiqatni do'stiga yozgan maktubida ta'kidlagan: «Mening san’atim menga osonlik bilan keladi deb o‘y!aydigan odamlar adashadi. Sizni ishontirib aytamanki. aziz do‘stim, hech kim men kabi kompozitsiyaga ko‘p vaqt ajratmagan va o'ylamagan».
Kreativ fikriashda ta'limning o‘rni
Ta'limning asosiy vazifasi o'quvchida jamiyatda muvaffaqi- yatli hayot kechirishi uchun bugun va kelajakda kerak bo'ladigan ko'nikmalarni shakllantirishdir. Kreativ fikrlash bugungi yoshlar ega bo'lishi kerak bo‘lgan muhim ko‘nikmadir. Bu ko'nikma ular- ga doimiy tarzda va shiddat bilan o'zgarayotgan, oddiy savodxon- likdan tashqari XXI asr ko'nikmalariga ega ishchilarni taqozo eta- yotgan dunyoga moslashishga ko'maklashadi. Umuman olganda, bugungi o‘quvchi kelajakda hozir hatto mavjud bo'lmagan soha- larda ishlashi, yangi muarnmolarni yangi texnologiyalar orqali hal etishi kutilmoqda. 0‘quvchida kreativ fikrlash ko'nikmasini shak- llantirish ularga tobora murakkablashayotgan mahalliy va global muarnmolarni noodatiy yondashuv orqali hal etish imkonini beradi. Ta'lim muassasasida kreativ fikrlashni rivojlantirishning ahamiya- ti faqatgina mehnat bozori bilan cheklanmaydi. Ta'lim muassasasi yoshlar uchun o‘z qobiliyat va ko'nikmalarini. shu jumladan ijodiy talantlarini kashf etishda muhim ahamiyatga ega. Shuningdek, kreativ fikrlash o'quvchilarning ta'lim olishini hodisalar, tajribalar va xatti-harakatlarni yangicha va shaxsan mazmunli usulda talqin
etish orqali qo‘llab-quvvatlaydi. O‘quvchining xayoli va qiziqu- vchanligi ta’lim jarayonida qo‘1 keladi: ijodiy fikrlash shu tariqa o’zaro kelishuvchanlik vositasiga aylanadi. hattoki avvaldan bel- gilangan ta’lim maqsadlari mazmunida ham. Ta’lim muassasasida o‘quvchining motivatsiyasi va qiziqishini oshirish uchun, barcha o’quvchilarning ijodiy salohiyati va shijoatini hisobga oluvchi ta’limning yangi shakllari yo’lga qo‘yilishi zarur. Bu ayniqsa ta’lim jarayoniga unchalik qiziqish bildirmayotgan o'quvchilarga yor- dam berishi mumkin va ular o’z fikrini ayta olishiga, salohiyatini ochishiga xizmat qiladi. Har qaysi boshqa ko‘nikma kabi, kreativ fikrlash ham amaliy va manzilli yondashuv orqali rivojlantirilishi mumkin. Ba’zi o‘qituvchilarga o'quvchining kreativ fikrlashini rivojlantirish o’quv dasturidagi boshqa fanlar evaziga bo'layot- gandek tuyulishi mumkin. Aslida, o’quvchilar barcha fanlarda kreativ fikrlashi mumkin. Kreativ fikrlash bilim berisЪga qaratil- gan dars mobaynida kokr-ko‘rona yodlash o'rniga tadqiqot va ix- tironi qo’llab-quvvatlaydigan yondashuvlar orqali rivojlantirilishi mumkin. O'qituvchilar kreativ fikrlashni ajrata olishlari. bunday fikrlashga mos shart-sharoitlarni bilishlari va o‘zlari ham o’quvchi- larga fikrlashda ko’proq ijodiy yondashishga yordam bera olishni bilishlari kerak. Kreativ fikrlash qay tariqa vujudga kelishi borasi- dagi puxtaroq tasavvur, o‘z navbatida. o‘qituvchilarga ta’lim jarayonida o’quvchilarda ijodiy g’oyalar «inkubatsiya» bo'lishi uchun muayyan vaqt talab etishini anglashga yordam beradi.
Shaxsiy ijodkorlikni rivojlantirish uchun samarali strate-
giyalar
