Kreativ 2020. indd

OʻQUV JARAYONIDA KREATIV FIKRLASHNI 

ANGLASH VA BAHOLASH

24.  Tutash  kreativlik  yondashuvlari  ijodiy  faollik  uchun  turli  ichki 

resurslarning  ahamiyatiga  hamda  ijodiy  faollik  sodir  boʻlayotgan  atrof-

muhitning ahamiyatiga urgʻu beradi. Shuning uchun ham ular PISA tad-

qiqotining  kreativ  fikrlashni  baholash  yo‘nalishi  uchun  qulay  sxemani 

taqdim  etadi.  Lekin  bolalarning  kreativ  fikrlashini  yaxshiroq  anglash 

uchun,  ushbu  yondashuvlarni  oʻquvchilarning  maktabdagi  kundalik 

hayotiga mos ravishda kontekstga qoʻyish zarur (Glaveanu va boshqalar., 

2013 [44]; Tanggaard, 2014 [45]).

25.  Oʻquv jarayonida kreativ fikrlashni kuzatishning bir qator muhim 

jihatlari  hamda  tegishli  elementlar  orasidagi  munosabatlar  1-shaklda 

aks  etgan.  Ushbu  model  Kreativ  fikrlash  strategik  konsultativ  guruhi 

(IHTT, 2017 [3]) taklif etgan kreativ fikrlashning besh oʻlchovli modeliga 

asoslangan.

26.  Maktablar oʻquvchi ichki resurslarining (bundan keyin «shaxsiy 

yordamchi omillar» deyiladi) bir necha jihatlariga taʼsir oʻtkazishi mumkin, 

jumladan,  aqliy  qobiliyatlar,  soha  bo‘yicha  tayyorgarlik  (domenga  oid 

bilim va tajribalar), yangi gʻoya va kechinmalarga ochiqlik, oʻzgalar bilan 

hamkorlikda ishlashga hamda boshqalarning gʻoyasini takomillashtirishga 

tayyor  boʻlish,  qiyinchilikka  uchraganda  davom  etishga  tayyor  boʻlish 

hamda kreativ yondashuv borasida oʻziga ishonch (maqsadning yoʻnalishi 

va maslaklar), vazifa borasidagi ishtiyoq.

27.    Kreativ  fikrlashni  qoʻllab-quvvatlashi  yoki  unga  toʻsiq  boʻlishi 

mumkin boʻlgan oʻquvchining atrof-muhitiga kelsak (bundan keyin «ijti-

moiy yordamchi omillar» deyiladi), sinfda shakllangan madaniyat, maktab-

larning va umuman olganda taʼlim tizimining taʼlimga yondashuvi va umu-

miy ijtimoiy muhitlarning barchasi oʻquvchining ijtimoiy muhitini tash kil 

etadi. Bularning bari oʻquvchi kreativ fikrlashga bergan ahamiyatga taʼsir 

oʻtkazadi va kreativ fikrlash yoʻlida yo toʻsiq, yo madad boʻlishi mumkin.

28.  Oʻquvchilarning shaxs sifatida yoki guruh boʻlib kreativ fikrlashini 

kuzatish  va  baholash  uchun  maktablar  qulay  joydir.  Sinfdagi  ijodiy 

marralar va ilgarilash deb, ijodiy ifodaning shakllari (yaʼni, ichki dunyosi 

---

15

va kechinmalarini yozish, chizish, musiqa yoki boshqa sanʼat usullari orqali 

ifodalash)  bilimni  orttirish  (yaʼni,  guruh  uchun  yangi  boʻlmish  bilimni 

yaratish) yoki muammoni yechishga ijodiy yondashishga aytiladi.

29.    Taʼlim  jarayonida  kreativ  fikrlashning  ushbu  turli  yordamchi 

omillari oʻzaro chambarchas bogʻliqdir. Ijtimoiy yordamchi omillar madaniy 

qadriyatlar ostida shakllanadi, bu esa, oʻz navbatda, oʻquvchining shaxsiy 

yordamchi omillari qanday taraqqiy etishiga taʼsir qiladi.