Kreativ 2020. indd

OʻQUV JARAYONIDA KREATIV FIKRLASHNI 
ANGLASH VA BAHOLASH
24. 
Tutash kreativlik yondashuvlari ijodiy faollik uchun turli ichki 
resurslarning ahamiyatiga hamda ijodiy faollik sodir boʻlayotgan atrof-
muhitning ahamiyatiga urgʻu beradi. Shuning uchun ham ular PISA tad-
qiqotining kreativ fikrlashni baholash yo‘nalishi uchun qulay sxemani 
taqdim etadi. Lekin bolalarning kreativ fikrlashini yaxshiroq anglash 
uchun, ushbu yondashuvlarni oʻquvchilarning maktabdagi kundalik 
hayotiga mos ravishda kontekstga qoʻyish zarur (Glaveanu va boshqalar., 
2013 [44]; Tanggaard, 2014 [45]).
25. 
Oʻquv jarayonida kreativ fikrlashni kuzatishning bir qator muhim 
jihatlari hamda tegishli elementlar orasidagi munosabatlar 1-shaklda 
aks etgan. Ushbu model Kreativ fikrlash strategik konsultativ guruhi 
(IHTT, 2017 [3]) taklif etgan kreativ fikrlashning besh oʻlchovli modeliga 
asoslangan.
26. 
Maktablar oʻquvchi ichki resurslarining (bundan keyin «shaxsiy 
yordamchi omillar» deyiladi) bir necha jihatlariga taʼsir oʻtkazishi mumkin, 
jumladan, aqliy qobiliyatlar, soha bo‘yicha tayyorgarlik (domenga oid 
bilim va tajribalar), yangi gʻoya va kechinmalarga ochiqlik, oʻzgalar bilan 
hamkorlikda ishlashga hamda boshqalarning gʻoyasini takomillashtirishga 
tayyor boʻlish, qiyinchilikka uchraganda davom etishga tayyor boʻlish 
hamda kreativ yondashuv borasida oʻziga ishonch (maqsadning yoʻnalishi 
va maslaklar), vazifa borasidagi ishtiyoq.
27. 
Kreativ fikrlashni qoʻllab-quvvatlashi yoki unga toʻsiq boʻlishi 
mumkin boʻlgan oʻquvchining atrof-muhitiga kelsak (bundan keyin «ijti-
moiy yordamchi omillar» deyiladi), sinfda shakllangan madaniyat, maktab-
larning va umuman olganda taʼlim tizimining taʼlimga yondashuvi va umu-
miy ijtimoiy muhitlarning barchasi oʻquvchining ijtimoiy muhitini tash kil 
etadi. Bularning bari oʻquvchi kreativ fikrlashga bergan ahamiyatga taʼsir 
oʻtkazadi va kreativ fikrlash yoʻlida yo toʻsiq, yo madad boʻlishi mumkin.
28. 
Oʻquvchilarning shaxs sifatida yoki guruh boʻlib kreativ fikrlashini 
kuzatish va baholash uchun maktablar qulay joydir. Sinfdagi ijodiy 
marralar va ilgarilash deb, ijodiy ifodaning shakllari (yaʼni, ichki dunyosi 

---

15
va kechinmalarini yozish, chizish, musiqa yoki boshqa sanʼat usullari orqali 
ifodalash) bilimni orttirish (yaʼni, guruh uchun yangi boʻlmish bilimni 
yaratish) yoki muammoni yechishga ijodiy yondashishga aytiladi.
29. 
Taʼlim jarayonida kreativ fikrlashning ushbu turli yordamchi 
omillari oʻzaro chambarchas bogʻliqdir. Ijtimoiy yordamchi omillar madaniy 
qadriyatlar ostida shakllanadi, bu esa, oʻz navbatda, oʻquvchining shaxsiy 
yordamchi omillari qanday taraqqiy etishiga taʼsir qiladi.