Kostyum kreativ grafikasi

50-rasm. Mato fakturasini chizmatasviri.
             Chizmatasvirda qalam va qo’l harakati bilan, chiziq vositasida inson his
tuyg’usi  va   kechinmalarini   ifodalash   mumkin.   Chiziq-   chizmatasvirning   asosiy
tasvirlash vositalaridan biri. U shakl, rang, hajm va fazoni chiqarib bera oladi.
Chiziq   yordamida   hajm,   yuzalarni   chegarasini   belgilash   mumkin.   Chiziqning
xarakteri  qog’oz yuzasidan qanday usulda va qanday  kuch bilan yurgazilganligiga
bog’liq. Odatda  och tusdagi chiziqlar ish boshida  yordamchi, qidiruvchi chiziq
sifatida   ,   tasvirlanayotgan   drapirovka   nabroskasini   konturlarini   ishlashda
qo’llaniladi. Tasvirdagi chiziq yoritilishning turli sharoitidagi shakllarni o’rganish
me’yorlari natijasida fazoviy xarakterga ega bo’ladi. Chiziqlar qog’ozda bilinear
bilinmas va hatto umuman yo’q bo’lib ketishi, ba’zan esa tus jihatdan qalin va
kattalashishi mumkin. Qalamni har-xil qiyalikda bosib ishlash natijasida ingichka,
qalin yoki keng chiziqlar hosil bo’ladi.
      Chizmatasvirda drapirovkani hajmli taasurotini yaratish uchun,uning yuzasida
yorug’-soyaning tarqalishini aniqlash lozim. Tabiiyki, drapirovkaninbg yorug’lik
manbaiga   qaratilgan   yuzasi   yorug’,   yorug’lik   tushmaydigan   yuzasi   esa   soyada
qoladi. Shuning uchun berilgan shtrihlar   tasvirdagi hajmli va fazoviy taasurotni
kuchaytiradi.   Turli   xarakterli   chiziqli-shtrihlar   drapirovka   va   matolar
114

---

taxlamlarining   tasvirida   asosiy   ifoda   vositalaridan   biri   bo’lib   qoladi.   Shtrix
yordamida  taxlamlar shaklini  tusi, fakturasi,  hajmi va “xarakat” holatini berish
mumkin.Tasvir konturidagi shtrixlardan foydalanish hajm belgilarini hal etishga,
ya’ni, qo’yilmaning shartli fazosidan shaklni chiqarib olishga  imkon beradi.
          Shtrixli   yoki   chiziqli-shtrixli   chizmatasviridagi   shtrixlarning   qalinligi   va
xarakteri, tasvirlanayotgan drapirovkaning  yuzasiga bog’liq holda xar-hil bo’lishi
mumkin. Shtrixlar xarakteri qalamga beriladigan bosimga bog’liq. Shtrixlar- bu
nisbatan  qisqa  chiziqlardir.  Bir  joyda  ko’roq,  boshqasida   kamroq  to’planib,ular
chizmatasvirda     xar-hil   tuslarni   hosil   qiladi.   Tasvir   bo’laklarini   shtrixlar   bilan
to’yintirish   (singdirish)   tasvirlanayotgan   drapirovka   hajmini   va   shaklini
chiqarishga imkon beradi. Shtrixli dog’lar turli tus kuchiga ega bo’lishi mumkin.
Shuning   uchun   chizmatasvirda   shtrixlar     soya-yorug’   va   tus   munosabatlarini
ifodalash vositasi hisoblanadi. Drapirovka  hosil qilgan shakllar bilan beriladigan
shtixlar   xarakterini   moslash,   nafaqat   tasvirdagi   shaklni   muvoffaqiyatli
o’xshatishga,  balki drapirovka fakturasini ham aniq belgilashga yordam beradi.
Shunday qilib, drapirovka tasvirlashda undagi taxlamlarning joylashuvini hisobga
olib, shtrixlarni taxlamlar yo’nalishi bo’ylab berish maqsadga muvofiq bo’ladi.