Kostum va moda tarixi

bogmach bosh kiyimlari ustidan taqib yurganlar. Turkman 
ayollarining to‘y-hashamda kiyadigan asosiy bosh kiyimlari – 
hasaba yoki havasa baland, qattiq karkasga qo‘yilgan. Kundalik 
bosh kiyimlar yumshoq asosda bo‘lib, bitta ro‘moldan salla 
o‘ralgan va kumush bezaklarsiz kiyilgan. To‘y-hashamlarda 
kiyiladigan  hasaba bosh kiyimi esa aksariyat tilla va kumush 
bezaklar bilan bezalgan. Ayollar bu bosh kiyimni to‘ng‘ich far-
zandlari dunyoga kelguncha kiyishgan.
Turkmanistonning janubiy qismida ayollar xalat-yopinchiq-
da yurgan. Hozirgacha saqlanib qolgan chirpi kiyimi to‘y-ha-
shamlarda astarli xalat-yopinchiq bo‘lib xizmat qilgan. Bu ki-
yim, asosan, sariq, yashil yoki oq rangli ipakdan tikilgan.
Yaqin-yaqinlargacha ayollar, qizlar libosini zeb-ziynatsiz 
tasavvur etish qiyin edi. Hattoki, kundalik turmushlarida ham 
qiz-juvonlar zeb-ziynat taqib yurganlar. Ushbu taqinchoqlar 
bo‘yin va ko‘krak oldiga, bosh kiyim va ko‘ylak, ustki xalatlar 

---

156
ustidan taqilgan. Ayniqsa, katta va boytegin, nomut, sariq, ersar 
urug‘lariga mansub qiz-juvonlar ko‘plab zeb-ziynat, taqinchoq-
lar taqqan. Bunday taqinchoqlar asosan tilla, kumush, misdan 
yasalgan va feruza – piruza, sedolik, yashma, marjon toshlari 
bilan bezalgan. 
Qadimda turkman ayollarining poyabzal turi kam bo‘lgan. 
Bu hol ularning turmush tarzi bilan bog‘liqdir. Ilgarilari 
ayollar oldin ko‘proq uyda, ro‘zg‘or yumushlari bilan band 
bo‘lib, ovuldan tashqariga kam chiqqan. Ko‘p tarqalgan 
poyabzal turi kaush (kavush) bo‘lib, keng, yog‘och poshnali 
yoki baland, charm poshnali bo‘lgan. Bu poyabzal yilning 
sovuq faslida paypoq bilan kiyilgan. Kavush bilan yumshoq 
(mahsi) etik – mesi kiyilgan. Poshnasiz ana shu etik erkak-
larnikiga o‘xshab ketadi. Bundan tashqari, yana ayollar qizil 
yoki jigarrang charmdan baland poshnali, qo‘nji bezalgan 
etik ham kiygan.