Korxonaning narx strategiyasini ishlab chiqish va uni amalga oshirish Reja

Narxlar siyosati, asosan, mahsulot qaysi turdagi bozorni ilgari surilishiga bog'liq... To'rt turdagi bozorlar mavjud, ularning har biri o'ziga xos narxlash muammolariga ega:
Korxona uchun narx va narx siyosati - mahsulotdan keyingi ikkinchi muhim element marketing faoliyati... Shuning uchun bozorda o'z faoliyatini eng samarali va uzoq vaqt davomida rivojlantirishni istagan har qanday kompaniya ma'muriyati rivojlanish va narxlarga katta e'tibor berishlari kerak, chunki har qanday noto'g'ri yoki etarlicha o'ylanmagan qadam darhol savdo dinamikasi va rentabellikka ta'sir qiladi.
Narxlar narxlarni boshqarish va narxlarni boshqarish san'atidir. Narxlar siyosati yordamida tovarlarga (xizmatlarga) narxlar, tovar va kompaniyaning bozordagi mavqeini hisobga olgan holda, shuningdek, kompaniyaning strategik va ekspluatatsion maqsadlariga erishishiga imkon beradigan tarzda belgilanishi kerak. Narxlar siyosati narx strategiyasi orqali amalga oshiriladi va faqat firmaning umumiy siyosati nuqtai nazaridan ko'rib chiqilishi kerak.
Narxlar siyosati marketing aralashmasining muhim elementidir. U
tovarlar va xizmatlarni rejalashtirish, ehtiyojlarni aniqlash, iste'molchilar talablari, sotishni tashkil etish, sotishni rag'batlantirish bilan chambarchas bog'liq holda shakllanadi. Narx korxona tomonidan bir tomondan xaridorlarning talab va ehtiyojlarini qondiradigan, boshqa tomondan belgilangan maqsadlarga erishishda yordam beradigan, etarli moliyaviy resurslar oqimini ta'minlaydigan tarzda belgilanishi kerak. Raqobatning narxdan tashqari shakllari ham keng tarqalganiga qaramay, narx raqobat siyosatining muhim elementi bo'lib, tadbirkorning bozor holati va daromadiga sezilarli ta'sir ko'rsatadi.
Shuning uchun muvaffaqiyatga erishish uchun juda muhimdir tadbirkorlik faoliyati sharoitlarda bozor iqtisodiyoti rivojlangan va ilmiy asoslangan narx siyosatidan foydalanishga aylanadi. Misol. Biroq, Rossiya korxonalari rahbarlarining aksariyat qismi narx siyosatini ishlab chiqishda hali etarli bilim va tajribaga ega emaslar. Narxlarni belgilashda ular odatda ishlab chiqarish, mahsulot sotish xarajatlari va bir oz foyda bilan boshqariladi. Bir qator tadbirkorlar bozorda o'rnatilgan o'xshash mahsulotlarning narxlarini ko'rsatma sifatida qabul qilishadi. Muammoning mohiyatini ochmasdan, shunchaki mahsulotni iloji boricha qimmatroq sotishga harakat qiladiganlar bor.
Narxlar siyosati, mavjud bozor sharoitlariga qarab, tovarlar va xizmatlarga narxlarni belgilashdan, maqsadli foyda miqdorini ta'minlashdan va boshqa strategik va operatsion vazifalarni hal qilishdan iborat.
Korxonaning narx siyosati ko'p qirrali tushuncha. Kompaniya shunchaki u yoki bu narxni belgilamaydi, u mahsulotlarning barcha turlarini qamrab oladigan va iste'molchilarning ayrim toifalari uchun, turli geografik mintaqalar uchun ishlab chiqarish va sotish xarajatlaridagi farqlarni hisobga oladigan o'z narxlash tizimini yaratadi, talab darajasidagi xususiyatlar, mahsulot iste'molining mavsumiyligi va boshqa ko'plab omillar ... Bundan tashqari, shuni esda tutish kerakki, kompaniya faoliyati doimiy ravishda o'zgarib turadigan raqobat sharoitida amalga oshiriladi. Ba'zida firmaning o'zi narxlarni o'zgartirish tashabbusini o'z zimmasiga oladi, lekin ko'pincha u shunchaki raqobatchilarning harakatlariga javob beradi.
Narx siyosati quyidagi masalalarni hisobga olgan holda tuziladi:
Xaridor mahsulot uchun qanday narx to'lashi mumkin?
Narx o'zgarishi savdo hajmiga qanday ta'sir qiladi?
Xarajatlarning tarkibiy qismlari qanday?
Bozor segmentidagi raqobatning xususiyati qanday?
To'siq narxining darajasi (zararsizlanuvchanlikni ta'minlash)?
Xaridorlarga qanday chegirma berish mumkin?
Uyga etkazib berish va boshqa muammolar savdo hajmining oshishiga ta'sir qiladimi?
Eng keng tarqalgan narxlash xatosi - bu xarajatlarga haddan tashqari e'tibor berish, bu korxonaning o'zgaruvchan bozor sharoitlariga va turli bozor segmentlari talablariga moslashishiga imkon bermaydi.
Biznesda bozor narxlarining barcha afzalliklaridan malakali foydalanish uchun narx siyosatining mohiyatini, uning rivojlanish bosqichlari ketma-ketligini, ularni qo'llash shartlari va afzalliklarini o'rganish kerak.
Firmaning narx siyosati korxona o'z mahsulotlariga narxlarni belgilash orqali erishmoqchi bo'lgan umumiy maqsadlarni ifodalaydi. Biroq, firma mahsulotlariga narxlarni belgilash asosan san'atdir: arzon narx xaridorni past sifatli tovarlarni birlashtirishga olib keladi, yuqori - ko'plab xaridorlar tomonidan tovarlarni sotib olish imkoniyatini istisno qiladi. Bunday sharoitda munosabatlarni yodda tutgan holda kompaniyaning narx siyosatini to'g'ri shakllantirish kerak.
Narx siyosatini ishlab chiqish ketma-ket bir necha bosqichlarni o'z ichiga oladi:
narxlanish maqsadlarini ishlab chiqish;
narxlanish omillarini tahlil qilish (talabni aniqlash, raqobatchilarning taklifi va narxlarini tahlil qilish va boshqalar);
narxlash usulini tanlash;
narxlar darajasi to'g'risida qaror qabul qilish.
Narxni belgilashning har bir bosqichi mulohazali tadbirkor oldindan bilishi kerak bo'lgan muayyan muammolar va qiyinchiliklarga to'la.
Ishlab chiqarish faoliyati bilan shug’ullanadigan har qanday korxona, shu jumladan, kichik biznes subyektlari o’zining bozordagi o’rni va ulushi hamda ko’zlagan strategik maqsadlariga erishish uchun innovatsiyalarga katta ahamiyat beradi. Chunki aynan innovatsiya korxonani inqirozdan saqlab qoladi, unga yangi hayot baxsh etadi, istiqboldagi maqsadga erishishda yo’lchi yulduz vazifasini o’taydi.
Mamlakatda innovatsiya faoliyatining tashkil etilishi va rivojlanishi uchun, eng avvalo, quyidagi shartlarning mavjud bo’lishi va ta’minlanishi maqsadga muvofiqdir: davlat innovatsiya siyosati, investitsiya salohiyati, innovatsiya sohasi, innovatsiya infratuzilmasi, innovatsiya dasturi.
Innovatsion faoliyatni ishlab chiqarishga joriy etayotgan qariyb har bir kichik korxona uning tashkiliy muammolariga duch keladi. Bunday muammolarga quyidagilarni kiritish mumkin:

• 
  ilmiy-texnik yangiliklarni yaratish va shakllantirish;
  
• 
  loyihalarni, uning tashkiliy-me’yoriy hujjatlarini tayyorlash;
  
• 
  yangiliklarning tashqi va ichki muhitga moslashuvchanligini ta’minlash;
  
• 
  yangilikni ishlab chiqarishga joriy etish va ommaviy ishlab chiqarishni yo’lga qo’yish va boshqalar.
  

O’zbekiston Respublikasida innovatsion sohada amalga oshirilayotgan islohotlar, xususan, Innovatsion rivojlanish vazirligi va Innovatsion faoliyatni qo’llab-quvvatlash jamg’armasining tashkil etilishi orqali kichik biznes korxonalari innovatsion faoliyat har tomonlama rivojlanib boradi.
Kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlarining innovatsion sohadagi manfaatlarini ta’minlash va faoliyatini rag’batlantirish orqali davlat ahamiyatiga molik muammolarni quyidagi asosiy vazifalar bilan hal etish mumkin:

• 
  kichik korxonalar innovatsion faoliyatini takomillashtirish hamda ishlab chiqarishning ilmiy-texnik darajasini oshirish;
  
• 
  korxonalarda innovatsion faoliyatni rag’batlantirish maqsadida korxonalarda hamkorlik va kooperatsiya aloqalarini qo’llash;
  
• 
  zamonaviy ilm-fan yutuqlaridan foydalanish maqsadida ilmiy parklar va texnoparklar faoliyatini tubdan takomillashtirish;
  
• 
  innovatsion faoliyat bilan shug’ullanayotgan korxonalarda tashqi iqtisodiy faollikni rivojlantirish;
  
• 
  Innovatsion faoliyatni moliyalashda xorij tajribasini o’rganib chiqib, amaliyotga tatbiq etish va boshqalar.
  

Kichik biznes korxonalarida innovatsion faoliyatni yanada rivojlantirishga yordam beradigan quyidagi tavsiyalar ishlab chiqildi:

• 
  Kichik biznes korxonalari faoliyatiga innovatsion marketing texnologiyalari joriy etilmagan bo’lsa, ushbu korxonalarning innovatsion faoliyati samarasiz yakunlanishi ma’lum. Shu bois, korxonalarda innovatsion marketingni tashkil etish va undan foydalanish maqsadga muvofiq. Chunki, innovatsion marketing texnologiyalari o’z vaqtida samarali joriy etilishi yangi tovarni ishlab chiqish bilan bog’liq risklarni pasaytiradi, potensial talabni baholash, bozorning maqsadli segmentini aniqlash imkonini beradi. Raqobatbardosh tovarlar ishlab chiqarishda, ushbu tovarlarning bozordagi holatini aniqdashda ularning ishlab chiqarilishi, dizayni, servis xizmati, korxonaning va mahsulotning imidji, tovar o’rovi va ushbu omillarning nisbatini hisobga olish talab etiladi.
  

• 
  Kichik biznes korxonalarida innovatsiya asosida rivojlanishini innovatsiya jarayonlarini tashkil etish samaradorligi bilan bog’lash maqsadga muvofiq. Innovatsiya jarayonlarini samarali tashkil etish, innovatsion menejmentni yo’lga qo’yish korxonani barqaror rivojlantirish sari yetaklaydi. Innovastion menejment usullari hamda texnologiyalarini tatbiq etish, amaldagi boshqaruv usullarini muntazam ravishda takomillashtirib borish kichik biznes subyektining kelgusida muvaffaqiyatga erishishini ta’minlaydi.
  
• 
  Kichik biznes korxonalarida ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarni sotishda elektron tijorat (internet marketing) dan foydalanish korxona savdo aylanmasi hajmining ortishiga olib keladi. Chunki, korxona elektron shakldagi korporativ xaridlar tizimiga keng jalb qilinishi orqali raqobatda yutish, tovarlarning narxlari optimallashib, korxonaning innovatsion faolligi rivojlanib boradi.