Korxonalarida ishlar texnologiyasi va uni tashqil

Korxonaning quvvatini aniqlash. 
Korxonaning ishlab chiqarish quvvatiqazib 
olib, qayta ishlash imkareri bo‘lgan maksimal material hajmi, berilgan sifatdagi 

---

yarim mahsulotlar, qorishmalar va buyumlar miqdori bilan o‘lchanadi. Ularni 
berilgan vaqt davomidagi ishlash sharoitlari, ishlab chiqarish vositalaridan to‘liq 
foydalanish, oqilona ish rejimi, samarali texnologiya va tashqillashtirish, ilg‘or 
tajribalarni qo‘llash, xavfsizlik texnikasi shartlarini bajarish shartlari asosida 
aniqlash lozim. Korxona yoki sexning ishlab chiqarish quvvatini aniqlashda uch xil 
vaqt fondi ishlatiladi: kalendar (maksimal), rejimli (nominal), rejaviy (hisobiy).
Kalendar vaqt fondi-hisobiy davrdagi (yil, chorak, oy) kalendar kunlar soni; 
rejimli vaqt fondi-muayyan kalendar davrida, korxonaning ish rejimidan kelib 
chiqqan holda, uskunaning ishlash mumkin bo‘lgan vaqti davomiyligi: 
T
r.f 
= T
k.f
– (T
dam
+ T
b
+ T
i
) 
Bu erda T
dam
, T
b
,T
i
-dam olish va bayram kunlari,iqlim sharoitlariga qarab 
ishlanmaydigan kunlari soni (ba’zi korxonalar uchun). 
Rejaviy (hisobiy) vaqt fondi: 
T
r.v 
= (T
r.f
– T
j.t
)(100 – T
q.t
)/100 
Bu erda T
r.v
- rejimli vaqt fondi; T
j.t
, T
q.t
- kapital va joriy (%) ta’mirlar 
davomiyligi. 
Quvvatni aniqlashda yordamchi sexlar imkareriyati quvvati ham hisobga 
olinadi. 
Texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar.
Ishlab chiqarish korxonasining eng tejamli 
ishlash varianti texnik-iqtisodiy ko‘rsatkichlar orqali tanlanadi. Bularga quyidagilar 
kiradi: bitta mahsulot birligining tannarxi(xom ashyo va yarim mahsulotlarni 
hisobga olmasdan); solishtirma kapital mablag‘lar va ular o‘zini qoplash muddati; 
mahsulot birligini tayyorlash ish hajmi. Qo‘shimcha ko‘rsatkichlar: elektr 
energiyasi, siqilgan havo, bug‘, suv va boshqa materiallarning yillik o‘rtacha 
solishtirma sarf ko‘rsatkichlari ishlab chiqarish maydonining yuzasidan olinadigan 
yillik o‘rtacha mahsulot, texnologik uskunaning mahsulot birligiga to‘g‘ri keladigan 
metall sig‘imi va h.k. Ba’zi hollarda bitta xizmatchi yoki asosiy ishlab chiqarish 
ishchisiga to‘g‘ri keladigan yillik mahsulot aniqlanadi. Kapital mablag‘ning 
solishtirma sarfi: 
K
s.s 
= F/Q
g
Bu erda: F - asosiy sanoat ishlab chiqarish fondlarining narxi, Q
g
- korxona, 
sehuskunaning yillik ishlab chiqarish quvvati (loyihaviy). 
Mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun mehnat talabi ishlab 
chiqarishning mexanizatsiyalanish avtomatlashtirish va tashqillashtirish darajasini 
ko‘rsatadi: 
T
pr 
=R
sm
i
sm
t
sm
/Q
g 
,
Bu erda: R
sm
- bir ish smenasida ishlovchilar soni; 

---

i
sm
- bir sutkadagi ish smenalari soni; 
t
sm
- ish smenasining davomiyligi, soat. 
Bitta ishlovchi yoki asosiy ishlab chiqarishdagi ishchiga to‘g‘ri keladigan 
yillik mahsulot: 
P
r 
= Q
g 
/R
y.s 
,
Bu erda: R
y.s
- ishlovchilar yoki asosiy ishlab chiqarishdagi ishchilarning yillik 
o‘rtacha soni; 
Mahsulot birligini ishlab chiqarish uchun elektro-energiyaning yillik o‘rtacha 
sarfi: 
N
e.g 
= ∑ N
y 
/ Q
g 
,
Bu erda: ∑ N
y 
- korxonaning elektr-energiyasi bo‘yicha yillik ehtiyoji, kVt-
soat. 
Boshqa energetik resurslar: siqilgan havo, bug‘ va h.k. larning sarfi 
yuqoridagilarga o‘xshash holda aniqlanadi.