Korxonalar eksport va import faoliyatini tahlili

Beshinchidan, mamlakatning iqtisodiy xavfsizligini ta’minlashzarur.Milliy xavfsizlikni tartibga solishning quyidagi ko‘rinishlarimavjud:
1. Valuta nazorati.
2. Eksport va import nazorati.
3. Xomashyoning strategik turlarini olib chiqish.
Ushbu sohalarning o‘ziga xos shakllari va tartibga solish uslublarimavjud. Albatta, yuqorida keltirilgan fikr-mulohazalarga, tahliliy qarashlargahamda nazariy xulosalarga ustuvor yo‘nalish sifatida e’tiborberish, shak-shubhasiz eksport-import munosabatlarni rivojlantirishuchun xizmat qiladi.
Eksport operatsiyalari tahlili orqali korxonaning tashqi iqtisodiyfaoliyati va uning samaradorligi ko‘rsatkichlariga iqtisodiy tashxisqo‘yiladi. Bu bevosita tashqi savdo aylanmasi hajmini o‘stirish vafoydaliligini ta’minlashning mavjud ichki imkoniyatlarini o‘rganishniham o‘z ichiga oladi.
Eksport operatsiyalari tarkibini o‘rganishda yalpi eksport hajmidaalohida olingan tovarlar yoki tovarlar guruhining mutlaq va nisbiydarajalariga baho beriladi. Shuningdek, tashqi savdo faoliyati bo‘yichasotilgan mahsulot, ish va xizmatlar turi bo‘yicha taqsimi, tashqisavdoning mamlakatlar bo‘yicha sotish hajmi, hududlar bo‘yichataqsimiga (mustaqil davlatlar hamdo‘stligi, Yaqin Sharq mamlakatlari,Yevropa mamlakatlari va h.k.) baho beriladi.
Tashqi savdo aylanmasi bo‘yicha reja-topshiriqlarning bajarilishigahamiyat beriladi. Shuningdek, tashqi savdo aylanmasi dinamiko‘zgarishlari e’tiborga olinadi.
Tashqi savdo aylanmasi dinamikasi deganda, uning yillar bo‘yichio‘zgarish darajalari tushuniladi. Tahlilda, shuningdek, eksport hajmi va -uning o‘zgarishiga ta’sir etuvchi omillar tarkibiga bevosita hisob-kitobqilinadigan, sotilgan tovarlar, ishlar va xizmat bahosinining o‘zgarishiva fizik hajmining o‘zgarishlari kiritiladi.


Xo‘jalik yurituvchi subyekt tashqi savdo aylanma rejasining
Bajarilishi

Korxonada eksport hajmi «A» mahsulot turi bo‘yicha +44, foizga,«B» mahsulot turi bo‘yicha +45,8 foizga oshirib bajarilgan. Ta’siretuvchi omillar tahlilini ham yuqoridagi jadval ma’lumotlari asosidabaholash mumkin. Korxona tashqi savdo aylanmasi rejaga nisbatan «A»mahsulot turi bo‘yicha 22 ming so‘mga, «B» mahsulot turi bo‘yicha 11ming so‘mga oshishi kuzatilgan. Bu o‘zgarishlar ta’sirini quyidagibog‘lanishlar asosida aniqlash mumkin«A» mahsulot turi bo‘yicha yalpi savdo hajmining o‘zgarishigata’sir etuvchi omilllar ta’siri:

1. «A» mahsulot miqdorining o‘zgarishi hisobi120-100∙5000=+10,0 ming so‘m.
2. «A» mahsulot bahosining o‘zgarishi hisobiga6000-5000•120=+12,0 ming so‘m.
Har ikki omil yig‘indisi =10,0+12,0=+22,0 ming so‘m.