Korxona buxgalteriya balansi va uning tarkibiy tuzilishi

Чизма. Бухгалтерия балансининг таркибий тузилиши

Манба: Маълумотлар асосида талаба томонидан тайёрланди
Balans aktivining 2-bo’limi “Joriy aktivlar” deb ataladi, bu aylanma mablag’larning 3 guruhga ajratish mumkin bo’lgan barcha summasidir.
1. Zaxiralar va sarflar - ishlab chiqarish zaxiralari, tugallanmagan ishlab chiqarish, tayyor mahsulot, qayta sotiladigan tovarlar, bo’lajak davrlar xarajatlari;
2. Pul mablag’lari – kassadagi, valuta mablag’lari, qisqa muddatli qo’yilmalar, qayta sotib olingan o’z aksiyalari;
3. Debitorlar – xaridorlar va buyurtmachilar bilan hisob-kitoblar, bo’nak to’lovlari, xodimlar bilan hisob-kitoblar, shuba korxonalar bilan hisob-kitoblar, uyushgan korxonalar bilan hisob-kitoblar, ta’sischilar va boshqa debitorlar bilan hisob-kitoblar.
Balans passivi ham ikki bo’limdan iborat bo’ladi:
1. O’z mablag’lari manbalari;
2. Majburiyatlar.
Balans passivining birinchi bo’limida o’z mablag’lari aks ettirilib, ular quyidagi moddalar bo’yicha guruhlangan:

Узоқ муддатли мажбуриятлар
Узоқ муддатли кредиторлик қарзлари
Маҳсулот етказиб берувчилар ва пудратчилардан узоқ муддатли қарзлар
Алоҳида бўлинмалардан узоқ муддатли қарзлар
Муддати кечиктирилган узоқ муддатли даромадлар
Солиқлар ва бошқа мажбурий тўловлар бўйича муддати кечиктирилган узоқ муддатли мажбуриятлар
Узоқ муддатли банк кредитлари
Бошқа узоқ муддатли мажбуриятлар

Жорий мажбуриятлар
Жорий кредиторлик қарзлари
Маҳсулот етказиб берувчилар ва пудратчилардан қарзлар
Солиқлар ва мажбурий тўловлар бўйича муддати ўтган (кечиктирилган) мажбуриятлар
Олинган бўнаклар
Бюджетга тўловлар бўйича қарзлар
Суғурталаш бўйича қарзлар
Давлатнинг мақсадли жамғармаларига тўловлар бўйича қарзлар
Таъсисчиларга қарзлар
Меҳнатга ҳақ тўлаш бўйича қарзлар
Бошқа жорий мажбуриятлар

2. 
   чизма. Корхона мажбуриятларининг таркибий тузилиши
   

ustav sarmoyasi; qo’shilgan kapital; zaxira sarmoya; taqsimlanmagan foyda (qoplanmagan zarar); maqsadli tushumlar va fondlar; bo’lajak xarajatlar va to’lovlar zaxiralari; bo’lajak xarajatlar va to’lovlar zaxiralari; bo’lajak davrlar daromadlari.
Oxirgi ikkita modda oldingi yillar balansida qisqa muddatli majburiyatlar sifatida 3-bo’limda ko’rsatiladi. Aslida esa bu mablag’lar o’z mablag’lariga kiritilishi kerak.
Balans passivining ikkinchi bo’limida yuridik va jismoniy shaxslardan olingan, vaqti kelganda qaytarilishi lozim bo’lgan barcha mablag’lar ko’rsatilgan.
Bu majburiyatlar uzoq muddatli va qisqa muddatli qarzlar, olingan kreditlar, shuningdek, turli kreditorlik qarzlari bo’lishi mumkin.
Ko’rinib turibdiki, buxgalteriya balansida muayyan sanaga (yil boshi va oxiriga) bo’lgan xo’jalik mablag’lari va ularning manbalari aks ettirilgan. Balansning ayrim moddalarini izoh berish (rasshifrovka qilish) uchun moliyaviy hisobotda buxgalteriya balansi bilan birga o’zaro bog’langan hamda bir-birini to’ldiradigan bir qator hisobot shakllari nazarda tutiladi.
Aytib o’tilganidek, buxgalteriya balansida korxona mablag’lari va ularning manbalari muayyan sanaga (chorak va yil boshi hamda oxiriga) ko’rsatiladi. Bu aktiv ma’lumotlari passiv ma’lumotlari bilan bevosita bog’liqligini va o’zaro teng bo’lishi kerakligini anglatadi.
Buxgalteriya balansi moddalarining umumiy ichki o’zaro bog’liqligini ko’rib chiqamiz:
1. Balans aktivining barcha bo’limlari summasi uning passivi barcha bo’limlari summasiga teng: