Korporativ boshqaruv: prinsiplar, siyosat va amaliyot

 
 
 
 
 
 

---

 
 
190 
11-BOB. Xususiy kompaniyalarni boshqarishda korporativ boshqaruvning o‘rni 
Reja: 
 
11.1. Xususiy kompaniyalarni boshqarishning mohiyati. 
 
11.2.  Xususiy  kompaniyalarni  boshqarishda  korporativ  boshqaruvning 
o‘rni. 
 
11.3. Iqtisodiyotni rivojlantirishda korporativ boshqaruvning ahamiyati. 
Tayanch  iboralar:  Xususiy  kompaniya,  Birjalar    faoliyati,  Kedberi 
qo‘mitasi,  Fond  birjasi,  investitsion    muhit,  defolt,,  qimmatli  qog‘ozlarni 
birjaning kotirovkalash. 
 
 
11.1. Xususiy kompaniyalarni boshqarishning mohiyati. 
 
O‘zbekiston  Respublikasida  korxonalarni  aksionerlashtirish  jarayonida  joriy 
etiladigan  korporativ  menejment  usullari  avval-boshidanoq    quyidagi  asosiy 
maqsadlarni ko‘zladi: 

  korxonalar  faoliyatining  iqtisodiy  va  moliyaviy  ko‘rsatkichlarini  boshqaruv 
sohasida ularning mustaqilligini ta’minlash hisobiga yaxshilash; 

  milliy  moliya  bozorining  (kapital,  qimmatli  qog‘ozlar,  ko‘chmas  mulk 
bozorlari)  turli  bo‘g‘inlarini  rivojlantirish  hamda  aholining  korxonalar    kapitalidagi 
ishtirokini kengaytirish; 

  ichki  bozorni  turli    mahsulotlar  bilan  to‘ldirish  va  mahalliy  korxonalarning 
raqobatbardoshlik darajasini oshirish maqsadida raqobatdosh bozor muhitini yaratish; 

  korxonalarga  to‘g‘ridan-to‘g‘ri  va  portfelli  xorijiy  investitsiyalarni  jalb 
qilish. 
 
Ko‘rsatib o‘tilgan maqsadli tamoyillarning aksariyati  Aksiyadorlik korxonalar 
ishi  amaliyotida  muvaffaqiyatli  joriy  etilmoqda,  ammo  bu  jarayon  yanada  tizimli 
yondashuvni taqozo etadi. Aks holda, korporativ boshqaruv usullarining joriy etilishi 
jilovlanib,  ko‘pchilik  Aksiyadorlarda  ularning  asl  salohiyati  haqida  noto‘g‘ri  fikr 
paydo bo‘ladi. 
Korporativ boshqaruvning vazifalariga quyidagilarni kiritish maqsadga muvofiqdir: 
 
- Aksiyadorlar huquqlari va manfaatlarini himoya qilish; 

---

 
 
191 
 
- Aksiyadorlik jamiyatlari investitsion  jozibardorligini oshirish; 
 
-  Aksiyalar  narxining  o‘sishi  orqali  uzoq  muddatli  iqtisodiy  qiymatning 
jamg‘arilishi;  
 
-  jamiyatning  rivojlanish  strategiyasini  aniqlash  va  uning  amalga  oshirilishini 
nazorat qilish; 
 
-  Aksiyadorlik  jamiyatlari  biznes  -  rejalarini  tasdiqlash  va  ular  bajarilishini 
nazorat qilish va faoliyatning boshqa muhim masalalarini hal qilishdan iboratdir. 
 
Korporativ  boshqaruv  tizimi  -  Korporatsiya  o‘z  Aksiyadorlari  manfaatlarini 
ifodalashi  va  himoya  qilishi  lozim  bo‘lgan  tashkiliy  modelni  ifodalaydi.  Bu 
Aksiyadorlar,  direktorlar  kengashi,  menejerlar  va  boshqa  manfaatdor  tomonlarning 
(xodimlar,  kreditorlar,  mahalliy  hukumat,  jamoat  tashkilotlari)  o‘zaro  aloqa  tizimi 
bo‘lib,  undan  maqsad  amaldagi  qonunchilikka  rioya  qilib,  xalqaro  andozalarga 
muvofiq foydani oshirish hisoblanadi.