2.Korporativ darajadagi risklarni boshqarish Biz riskni boshqarishni yangi usuli riskni boshqarishda o’yinlar nazariyasidan foydalanishni ko’rib chiqamiz o’yinlar nazariyasida agar biz ikki shaxs orasidagi o’yinni nazarda tutsak unda ular bir shaxs bir-biridan bog‘liq bo‘lmagan qoida o‘z strategiyasini tanlashni tushunamiz. O’yin maqsadi muvozanat nuqtasiga erishish strategiyasini tanlashdir. Muvozanatlik strategiyasi - bu ishonchlik strategiyasi bo‘lib uni asosida to‘lov funksiyasining qiymati uning obyektivligi yotadi va kamtarona qoida taniladi. Ammo o’yinlar nazariyasida ko‘pincha muvozanat holatdan uzoqlashib riskka yo’l qo’yishadi bu esa ko‘plab amaliy masalalarni ishida uchrab turadigan holatdir. Bunda barcha mumkin bo‘lgan imkoniyatlarini o’yinchini xulq-atvori tanlangan strategiya natijasida keladigan foyda uning stabilligi va boshqalar nazarga olinadi. Quyida biz muvozanat nuqtasidan uzoqlagan qoida o’yin yuritish misollarini ko’rib chiqamiz. Ko‘pincha o’yinlar nazariyasida o’yinchilardan biri (laqablar) tushungan va maqsadga yo‘nalgan holda faoliyat yuritadi qolganlar esa o‘z strategiyasini tasodif tarzda tanlaydilar. Bu holda har bir o’yinchini yutuq hajmi juda kichik bo‘ladi. Ammo umumiy holda o’yinlar nazariyasida har bir o’yinchi katta yutuqqa erishish strategiyasini tanlashga harakat qiladi. Bunday strategiyada istagan natijaga erishish xavfi katta bo‘ladi. Bunday strategiyalarni tanlashda barcha imkoniyatlarni hisobga olgan holda shunday yo’lni tanlash kerakki unda raqibning xatti-harakati o‘zaro bo‘ladigan foyda bu tanlangan strategiyadan olinadigan natijalarni hisoblab uni muvozanat holat o’yinlari bilan solishtirib ko’rish zarur. Quyida biz insonning tabiatga qarshi o’yinini ko’rib chiqamiz. Inson hisob kitob bilan biror maqsad asosida tabiat bilan o’ynaydi. Tabiat esa o‘z strategiyasini tasodif holatda tanlaydi. Inson strategiyasi va tabiat holatlari ij a - inson Si strategiyasini tanlanganda unga tabiat Rj holatni qarshi kuygandagi to‘lov miqdori. Tabiatga qarshi o’yinda risk quyida keltirilgan o’yinlar matritsasidagi satrlarda o’yinini tanlangan strategiyalari (o’yini iqtisodchi, raxbar, tadbirkor va boshqalar) ular K bilan belgilanib ustunlarda esa tabiatning mumkin bo‘lgan holatlari K keltirilgan deb hisoblaymiz. Matritsaning elementi o’yinchi Si yechimga kelganda tabiatning K holatidagi to‘lovlar summasini belgilaydi. Agar Aij musbat bo‘lsa tabiatning Rj holatida o’yinchining Si strategiyasini tanlashdan kelgan foydani manfiy bo‘lsa o’yinchining tutgan zararini anglatadi. Tabiat holatlari. Agar o’yinlar matritsasi berilgan bo‘lsa ya’ni aij-lar barcha i va j lar uchun berilgan bo‘lsa, quyida o’yining eng yaxshi strategiyasini tanlash mezonlarini keltiramiz.
1. Laplas mezoni Agar tabiat holatlarini yuzaga kelish ehtimollari ma’lum bo‘lmasa barcha holatlarni teng ehtimoli deb faraz etamiz va Si strategiyasini Sj strategiyadan yaxshirok deymiz va Si>Sj deb belgilaymiz agar k jk k ik a a (14) bo‘lsa.
2. Vald mezoni pissimistik strategiyalarini tanlash, kamtarlik yo‘lini tutib o’yin yuritish bo‘lib bu me’zon orqali quyidagicha strategiya tanlanadi: Si>Sj deyiladi, agar jk k ik k min a min a bo‘lsa.
3. Gurvits mezoni. Bu mezonda har bir Si strategiya uchun quyidagicha hisoblanadi: ik k ik k hi maxa 1 min a (15) bu yerda, 0 1 oraligi biror qiymat bo‘lib agar hi>hj ,bo‘lsa Si>Sj deyiladi. 96 Gurvits me’zonida agar =O desak, Vald me’zoni =1 desak “minimaks” strategiyani eng optimallini tanlash usuli yuzaga keldi Gurvits mezoninig kamchiligi bir tomondan ga aniq baho berish murakkabligi bo‘lsa ikkinchi tomondan u axborotning to‘la strukturasini foydalanilmay u bir necha berilganlar bilan cheklanib qoladi. Faraz etaylik qaror qabul qilishni A,V,S,D,E besh varianti va tabiatni Z varianti: I.II.III. berilgan bo‘lib yutuq qiymatlari quyidagicha berilgan bo’lsin:
