Ko’rildi: O’ibdo’

Yo’lning geometrik uzunligi ning muhitning sindirish ko’rsatkichi n ga ko’paytmasi yo’lning optik uzunligi L deb ataladi. =L₂-L₁ esa yo’lning optik uzunliklar farqi deyiladi.

Agar yo’lning optik farqi vakuumdagi to’lqinning butun soniga:

(15.1)

va =2m bo’lsa M nuqtada qo’zg’alayotgan tebranishlar bir xil fazoda bo’ladi. (15.1) ifoda interferenciya maksimum sharti deb ataladi.

Agar (15.2)

bo’lsa, =(2m+1) bo’ladi va M nuqtadagi to’lqin fazolari qarama-qarshi bo’ladi: (15.2) ifoda interferenciya minimum sharti deyiladi.

Yorug’lik difraksiyasi

Yorug’lik nurlarining shaffof bo’lmagan to’siqlaridan egilib o’tib geometrik soya sohasiga o’tish hodisasiga difrakciya deb ataladi. Difrakciya so’zi lotincha «difrakcio», «egilib o’tish» ma’nosini beradi. Difrakciya hodisasini kuzatish uchun quyidagi tajribani qilaylik. M dan tarqalayotgan monoxromatik yorug’lik nurining yo’liga disk shaklidagi T to’siq joylashtiraylik. (15.12 – rasm). Nur to’g’ri chiziq bilan tarqalgani uchun T to’siqning E ekrandagi soyasi – doira shaklidagi qorong’i soha kuzatilishi kerak. Lekin to’siqdan ekrangacha masofa to’siq o’lchamidan ko’p marta katta bo’lgan holda ekranda ketma-ket joylashgan yorug’ va qorong’i koncentrik halqalar kuzatiladi(15.12 b –rasm). Gyuygens pricipiga asosan, bu hodisa quyidagicha tushuntiriladi: to’lqin frontining har bir nuqtasini ikkilamchi to’lqinlarning manbalari deb hisoblash mumkin. Frenel esa Gyuygens principini takomillashtirib, bu ikkilamchi to’lqinlarning manbalarini kogerent manbalar deb va fazoning ixtiyoriy nuqtasidagi tebranishi bu nuqtaga etib kelgan ikkilamchi kogerent to’lqinlar interferenciyalashishining natijasi deb qarash lozim, degan fikrni berdi. Bu principni Gyuygens – Frenel principi deb yuritila boshlandi.

15.12 – расм.

Difrakciya hodisalari ikki sinfga bo’linadi. To’siqqa tushayotgan nurlar parallel dastasini hosil qilgan va difrakcion manzara manbadan cheskizlikda mujassamlashgan holdagi difrakciyalarni Fraungofer tekshirgan. Shuning uchun bu hodisalar Frangofer difrakciyasi deyiladi. To’siqqa tushayotgan sferik to’lqin frontiga ega bo’lgan yorug’lik difrakciyasini Frenel o’rgangan. Shuning uchun bu sinfga oid difrakciyalrani Frenel difrakciyasi deyiladi.

3. 
   Mustahkamlash:
   
   1. 
      Yorug’likning elektromagnit nazariyasi haqida tushuncha bering.
      
   2. 
      Yorug’likning turli muhitlarda tarqalish tezligi haqida nimalar bilasiz?
      

4. 
   Uyga vazifa: 7- betdagi savollarga javob yozish.
   

5. 
   Baholash: dars davomida baholab jurnalga qayd qilish.