Корхоналарда маҳсулот сифатини бошқариш

БОБ. КОРХОНАЛАРДА МАҲСУЛОТ СИФАТИНИ БОШҚАРИШ ҲОЛАТИНИ ЎРГАНИШ.

2.1. “Гулистон экстракт-ёғ” ОТАЖ бошқарувининг ташкилий тизими
ва молиявий-иқтисодий таҳлили.
Иқтисодий ислоҳотларнинг дастлабки йиллариданоқ Республикамизда корхоналар фаолиятини ривожлантириш мақсадида турли хил молиявий дастаклар орқали қўллаб-қувватлаш устувор йўналиш сифатида амал қилиб келмоқда.
Корхоналар самарасини ошириш улардаги бошқарув механизмини такомиллаштиришни ва бошқарувнинг иқтисодий самарадорлигини оширишни тақозо этади.
Корхонани бошқариш ўз ичига бир неча функцияни олади. Улар қуйидагилардир:

• 
  Ташкил этиш;
  
• 
  Режалаштириш;
  
• 
  Рағбатлантириш;
  
• 
  Назорат қилиш; - Тахлил қилиш.
  

Биз малакавий амалиёт давомида “Гулистон экстракт-ёғ” корхонаси ташкилий тузилишини, фаолиятини, ҳамда корхонада бошқарув тизимини ўрганишга ҳаракат қилдик.
“Гулистон экстракт-ёғ” корхонаси 1980 йилда фойдаланишга топширилган. Корхонанинг асосий фаолияти ёғ маҳсулотларини ишлаб чиқаришдан иборат: ўсимлик ёғи, шрот, шелуха, 60%лик хўжалик совуни и бошқа турдаги ҳалқ истеъмоли товарлари¹³.
Корхонада бошқарув тизимини ўрганиб чиқдик ва қуйидаги жадвалда акс эттирдик.

Бухгалтерия бўлими
Бухгалтерия бўлими
2.1-расм. “Гулистон экстракт-ёғ” ОТАЖнинг жамияти бошқарув
тузилмаси.¹⁴
«Гулистон экстракт-ёғ» акционерлик жамиятида бошқарув қуйидагича тақсимланади.
Раиснинг ўринбосарига ишлаб чиқариш цехлари, ишлаб чиқариш лабораторияси, технология ва сифат назорат бўлими, капитал қурилиш бўлими ва қадоқлаш цехи бўйсунадилар.
Бош мухандисга бош механик, бош энергетик, техника хавфсизлиги бўлими, автогараж ва темир йўл бўлими бўйсунадилар.
Раиснинг ўринбосарига ахборот тахлил, ишлаб чиқариш ва сотиш бўлими, шунингдек шахобчалари бўйсунадилар.
Иқтисодиёт ва молия бош бошқармасига хисобчилар бўлими, режаиқтисод бўлими, молия ва нарх бўлими, тайёр маҳсулот савдосини ташкиллаштириш ва маркетинг бўлими бўйсунадилар.
Шунингдек бошқарув раисига махсус бўлим, ходимлар бўлими, девонхона, хуқуқшунос ва қўриқлаш бўлими бўйсунадилар.
Маҳсулотни сотиш тижорат ишлари бўйича бошқарув раиси ўринбосари бўлиб, у ўзини 2та бўлимига эга. Уларга: таъминот бўлими, автотранспорт бўлими киради.
Бошқарув раисини ишлаб чиқариш ишларини ташкил этиш бўйич барча ишларини бош мухандис бошқаради. Унга бош технолог унга барча цех бошлиқлари, барча смена муҳандислари ва технологлари киради. Бош механикка таъмирлаш цехи бошлиғи ва барча цех механиклари, бош энергетикка электроцех ўлчов назорат асбоблари ва автоматика бўлими бошлиғи, техника бўлими, ёнгин хавфсизлиги бўлими, бош хисобчи, режа ва ишлаб чиқариш бўлими буйсунадилар.
Миллий иқтисодиётнинг ҳар қандай ишлаб чиқариш соҳасидаги салбий ва ижобий натижалар ёки ишлаб чиқаришнинг яхши ва ёмон вазиятларга тушиб қолиши, мавжуд муҳитдаги бошқарув жараёнининг қай даражада йўлга қўйилганлигига бевосита боғлиқлигини кўрсатади.
Сирдарё вилоятида кейинги йилларда саноат корхоналари томонидан маҳсулот ишлаб чиқариш ҳажмини ошириш борасида бир қатор ижобий натижаларга эришиб келинмоқда. «Гулистон экстракт-ёғ” ОТАЖ шундай корхоналарнинг бири ҳисобланади. Бу корхона кўп йиллардан бери ўз фаолиятини давом эттириб келмоқда. Бизга маълумки, кўплаб саноат корхоналари ўз фаолиятларини турли сабабларга кўра тўхтатиб қўйдилар. Аммо, Сирдарё «Гулистон экстракт-ёғ” ОТАЖ бозор иқтисодиёти шароитида ўз фаолиятини давом эттириб келаётган корхоналардан ҳисобланади.
«Гулистон экстракт-ёғ” ОТАЖ молиявий –иқтисодий ҳолатини таҳлил этамиз. Корхонанинг ишлаб чиқариш структурасини ишлаб чиқариш жараёни самарадорлигини таъминлаш учун етарли деб ҳисоблаш мумкин. Кейинги пайтларда «Гулистон экстракт-ёғ” ОТАЖда бир қатор ижобий ишлар амалга оширилиб, самарали фаолият давом эттирилаётган бўлишига қарамасдан, корхона фаолиятида бир қатор камчиликлар ҳам мавжуддир. Авваламбор, корхона ўзининг бундан 10-15 йиллар олдинги ишлаб чиқариш қувватига чиқиб олгани йўқ. Иккинчидан, маҳаллий бозорда сотиладиган бўлишига қарамасдан, корхона маҳсулотлари юқори даражада рақобатбардошли эмас. Корхона маҳсулотларини
рақобатбардошлилик даражасини орттириб, чет эл мамлакатларига экспорт қилиш ҳажмини яна ҳам орттириш лозим.
Аммо ўтган йили корхнада бу борада бир оз ижобий ишлар амалга оширилди. Хусусан, Germaniyadan eng so'nggi rusumdagi yog'-tozalash filtri olib kelib o'rnatilgandan so'ng, mahsulot sifati jahon andozalari darajasiga ko'tarildi.
Натижада кorxona o'tgan yili 13 milliard so'mlik mahsulot ishlab chiqardi, 300 million so'm sof daromad ko'rdi. Daromadning 150 millioni yangi texnik uskunalarga sarflangan bo'lsa, qolgani aksiyadorlarga berildi.
Корхонада меҳнат унумдорлигини ошириш, маҳсулотнинг ишлаб чиқариш ҳаражатларини пасайтириш, олинадиган фойда миқдорини янада оширишнинг кўплаб имкониятларидан етарли даражада фойдаланилмаяпти. Шу ва шу каби яна кўплаб тадбирларни амалга ошириш ҳозирги вақтда корхона маъмурияти олдида турган вазифалардандир. Бу ишларни амалга ошириш учун авваламбор, корхонадаги бошқарув структурасини янада такомиллаштириш талаб этилади. Кераксиз ва самара бермаётган бўлимлар ўрнига, самара бериши мумкин бўлган бўлимларни очиш ва фаолиятини такомиллаштириш лозим. Корхонада бошқарув фаолиятини иқтисодий самарадорлигини ошириш бугунги кундаги энг долзарб масалалардандир. Корхонада бошқарув фаолиятига баҳо бериш учун энг аввало унинг иқтисодий самарадорлик кўрсаткичларини таҳлили ўтказиш лозим бўлади. Қуйидаги -жадвалда жамиятнинг молиявий-иқтисодий кўрсаткичлари келтирилган.