Корхоналарда бошкарув фаолияти

1. 
А С У П н и ташкилий таъминлаш 
Ташкилий таъминлашнинг асосий йуналишлари
АСУПни ташкилий ж и ха т д ан т а ъ м и н л а ш деб и шл а ш 
шароитида а в т о ма т ла шт ири лг ан б о ш к а р и ш тизими персо- 
налининг фаолиятини курсатувчи х у ж ж а т л а р тупламига 
айтилади (ГОСТ 24003—84). Корхона АСУПни жорий 
к и л иш д а ташкилий жи х а т д а н ж у да хам катта ишларни 
б а ж а р а д и . Бунда б а ж а р ил а д и г а н и шл ар н ин г ма жму ас и
1 8 -ч из ма д а берилган.
6- §. Р А Х Б А Р Н И Н Г
S3
У С Т И Д А И Ш Л А Ш И
И ш л а б
чикаришнинг 
са ма р ад о рл иг ин и 
оширишда 
р а х б а р ходимларнинг малакасини узлукс из ошириб бориш 
а ло хи да а х ами ят га эга.
К о р хона л ард а р ахб арл арн и н г м а ла ка с ин и 
ошириш 
корхона ж а м о а битимида хам кузда тутилади. Бу ма са л а 
хар 
бир 
корхонанинг 
иктисодий 
ва 
ижтимоий 
та- 
р а к к и ёт режасида уз аксини топади.
М а л а к а ошириш турлари куп булиб, м а л а к а ошириш 
олийгохлари, олий ва урта махсус ук ув юртларининг 
ма ла ка ошириш куллиётлари; республика с а но ат тар- 
моги ва т а р м о к л а р а р о ма ла ка ошириш олийгохлари,
илмий-тадкикот,
лойиха 
конструкторлик 
т а ш к и л о т л а -
ри шул ар жумласидандир.

---

Р а х б а р л а р уч, турт, узоги билан беш йилда бир 
марта, и ш л а б чикаришдан а ж р а л г а н холда, олдиндан 
белг ила нга н муддатда ма лака ошириш б илимг охларига 
юборилиши зару р.
Республика мизнинг мустакил булиши ва юртимизнинг 
иктисодий 
т ар а к к и ё т и
хар 
бир 
р ахб ар 
ходимнинг 
юкори 
д а р а ж а д а
харакатчан,
изланувчан,
чукур 
иктисодий билим д а р а ж а с и г а янги х у ж а л и к юритиш 
услубларини урганишга, ишбилармонликка, т у л а х у ж а ­
лик хисобини жорий килишга интилувчан булишини 
т а л а б килади. Шунинг учун ма ла ка ошириш ишлари 
анча кенгайиши, улар таркибига тизим тахлили, тизим 
техникаси, 
социология, 
психология, 
хукук,
молия, 
маркетинг, менежемент, ширкатлик ва т а ш к и иктисо­
дий а л о к а сохасига оид ф а н л а р укитилиши лозим.
Р а х б а р ходимларнинг касб ва иктисодий билимини 
ошириш бо расид аг и укув ж а ра ё н и мехнат фаолияти 
да в ри д а олиб борилиши керак.
Р а х б а р ходимларнинг малакасини ошириш ф а к а т
к о рх он ал ар з имма сига юкланмасдан, балки юкори таш- 
килот 
р ах ба р ла р и ни нг ,
вазирликларнинг 
хам 
бурчи- 
дир, чунки бозор муносабатлари хозирги кунда р ах б ар
хо д им л а рд а н юкори малакани т ал а б килмокда.
М а л а к а ошириш тизимининг самарадорлигини о ши ­
риш йулида ф ао л и з ла н ишла р олиб борилмокда.
АК,Шда ва б о ш к а хорижий д а в л а т л а р д а б ошк а ру в
ходимларини 
укитиш 
ма сал ал а ри
кайта 
куриб 
чи- 
кил мо кд а.
Х ор иж д а эркин укитиш таж р и б ас и кенг к у лл ан и ла -
ди. Бун да й т а ж р и б а Буюк . Брит а ни я д а т а л а б килина- 
диган 
иш 
с т а жи г а 
эга 
булган,
б о шк а ру в
илмига 
ки зи к ув ч и л а р
учун 
фаол и ят 
курсатмокда.
Бундай 
укув д а р г о х л а р и д а р а х б а р л а р ёки р ах б ар л и к ишига 
кобилия тли 
ходимла р 
узлари 
учун 
кул ай
в ак т д а 
уки й ди л ар. Бу д ар г о х л а р д а з амонавий укув воситала- 
ри и шл ат и ла д и. Адабиёт ва услубий ку лл ан ма ёрд амид а 
уз устида и ш л а ш г а катта а х а м и ят берилади. Бундай 
укув 
к ур сл а ри д а 
«кобилиятли 
рахб ар» 
мавзусига 
60 фоиз, а д а б и й услубда ишл а шг а 12 фоиз, видеокассета- 
л а р
ку р ишг а 
8 
фоиз, илмни 
назорат 
к и л иш г а 
ва 
у к и т у в чи ла р билан ма ст л а ха т л а ш и шг а 20 фоиз в ак т
с а р ф л а н а д и .
Р а х б а р ход имла р уз ма ла кал ари н и ошириш учун 
доимий р а в и ш д а махсус адабиётларни укиб бормокла-

---

ри керак. Германия д а в л ат и да бундай т а д б и р л а р г а ж у да
ка тта а х а м и я т берилади. О д а т да са ноа т корхон ал ар и -
нинг 
р а х б а р л ар и
узини-узи 
т а р а к к и ё т
топтириш 
услубини куллайдилар. Бунинг учун у л а р уз мехнат 
ф а о л и я т и д а
йул 
куйган 
хатоларини 
т ах ли л 
килиш,
фой да л и та ж р иб ал ар ни к а бу л килиш, кундалик и ш л а р
б уйича н а г и ж а чикариш, шахсий т а р а к к и ё т у с лублари- 
ни в а 
ма кса дл арини а н и к л а ш л а р и керак. 
Японияда 
р а х б а р л а р н и н г узини узи т ай ё рл а ши г а т а ш к и л и й ва 
услубий ёрдам курсатадилар. К о мн а н и я л а р д а узини узи 
т а й ё р л а ш учун махсус дастур ва гурухлар я р а ти л ад и ,
м а ъ р у з а ва сухбатлар утказилади. М ал ак ас и ни оширга- 
ни учун мукофотлар жорий килинади.
7- §. Б О И Щ А Р У В Н И Н Г Х И З М А Т Э Т И К А С И В А М А Д А Н И Я Т И
М аъ л у м к и , ишлаб ч и к а р и шд а мехнат унумдорлиги 
д а р а ж а с и ва у з а р о муно са ба тл а р таърифи инсоннинг 
ка йфия т и билан бевосита боглик. К ай ф и я т эса к ун д а л ик
Хает т а р зи ми зг а ва уз кайфиятимизни б о ш к а р а олишимиз- 
га боглик.
Виз иш кунимизни к а чо н б ош л а ш и м и з д ан
к а т ъи
на з ар 
(эрта 
билан, 
пешинда 
ва 
кечки 
пайт) унинг 
б ошл а н иши хамма вакт у йимизд ан чикиш 
олдидаги 
в а з ия т га , яъни 
кандай д а м
олганимизга, у й д а г и л а р
билан булг ан муносабатларга ва шу к а б и ла р га боглик.
Шунинг учун биринчидан, уз хулкимизни ха р к а н д а й
j 
ша роитда бошкаришни у рг анишимиз керак.
1 
Иккинчидан, хонага ки рг ан д а у ерда у т и р г а н л а р
( уларнинг ёши ва л а в оз и ми д а н ка тъи н а з а р )
билан 
1 
биринчи булиб са ломлашиш дар ко р . Бу б ил ан биз у л а р г а
янги иш кунини яхши к а йф и я т билан б о ш л а г а н им и з ,
ул ар га узимизнинг керакли ёрд амими зн и а я ма с ли г и ми з н и
изхор кил га н буламиз.
Учинчидан, кул остимиздаги ход имла р б илан сизл а-
шиб г ап ла ши ши ми з лозим. Бу хам хизмат ка йфи я тин и
ях ши л ай д и ва мехнат интизомини я н ад а м ус тахка м-
лайди.
Р а х б а р
уз 
ишида . а х ло к - о до б
к о и д а л а р и ни н г
мулойимлик ва у з а ро ёрдам ка би м е ъёрл ар и г а т а я н а д и .
Шу б илан бирга рахбарнинг ижти мо и й ахв ол и унинг 
узига 
хос 
ахлокини 
хам 
белгилайди.
Бу 
с и ф а т
ра х б ар н ин г ута тугрилигини и ф о да ла й ди ва уни юкори

---

т а ш к и л о т ва и д о р а ла р г а нотугри ахб о ро тл ар беришдан, 
д а в л а т а н д оз ал а ри н и бузишдан тияди.
Йи ги л и шл а р утка зила ётг ан в актда у л а р н ин г кат- 
на шч ил а ри г а нисбатан мулойим булиш керак, чунки одам- 
л а р бундай й иг ил ишл арг а макбул б о ш к а р у в ка рорла -
рини яр а тиш учун келадилар, бундай к а р о р л а р эса 
биринчи нав ба тда , р а х б а р учун ута мухим х и с об ла ­
нади.
Б о ш к а л а р н и с а б р - то к а т билан э ши т иш га одатлани- 
ншмиз, сузл ов чи л арн и нг сузини охиригача эшитишга 
х а р а к а т
килишимиз,
ходимларнинг фаоллиг ини 
так- 
д ир ла ш и м из керак. Купчилик олдида оддий «рахмат» 
ай ти ш ёки «миннатдорчилик» билдириш б а ъ з а н моддий 
т а к д и р л а ш д а н хам а ф з а л булиши мумкин. Агар бирор 
ходимни ишдаги нуксонлари учун ж а з о л а ш керак булса, 
а л б а т т а а д ол а т чег ар ас ид ан чикмаслик ва купол муомала 
к ил ма с лик керак. С у з шаклини ва ж а з о турини та н ла шд а 
ж а з о л а н у в ч и ходимларнинг ёшини, жинсини ва х а р а к т е ­
рный инобатга олиш яхши н ат и жа л а р бериши мумкин. 
Т а н к и д — о да м л ар га катта ва зарур т а ъ с и р курсатувчи 
воситадир. Шунинг учун уни керакли в а з и ят д а нихоятда 
эхтиётлик б илан и шл а т мо к керак. Ходимларнинг кадр- 
ки мма тл ари ни тушунмаслик, купол м уо м а ла килмаслик, 
т анкидни иложи борича оддий ж а н ж а л г а айлантирмас- 
л и к керак.
З е р о р а х б а р л и к услуби б ошка риш маданиятининг 
м а ъ л у м э ле мен тл ар и га эга булишни т а к о з о этади.
Б о ш к а р и ш
маданиятининг 
элементлари 
тегишли 
ме ъё р ла р
б и л а н белгиланадиган 
а х л о к 
коидаларини 
уз ичига олади.
И ш л а б
ч и к а р и ш д а
р а х б а р л ар
уртас ид а 
ва 
Ра *' 
б а р л а р б ил ан оддий ходимлар уртас ида муносабатлар 
м а да ни ят ли ли к
кои да л ар иг а 
асоотанмоРи 
керак. 
Бу 
к о и д а л а р
р ес публикамиз 
ишига 
с а док ат,
Вятанга 
муха бб а т , ж а м и я т бахт-саодати йулида халол мехнат 
килиш,
ижтимоий 
бурчни 
юксак д а р а ж а д а
англаш,
ки ши ла р у рт а с ид а инсонпарварлик муноса ба тла ри ва 
у з а р о хурмат, киши-кишига дуст ва б и р од ар ка бил ард ан 
ибораг.
Б о ш к а р и ш маданиятини т а к о м и лл ашт и ри ш — унинг 
б ар ч а э ле ме н тл ар и га эьтиборни кучайтириш демакдир. 
Р а х б а р н и н г
м а д а н и я т
д а р а ж а си
бу 
ута 
мураккаб 
курсатгич 
хисобланади.
Хеч 
ким 
р а х б а р
булиб

---

тугилмаслиги б ар ча учун ту шунарл и х ак и к а т . Аммо 
р а х б ар н ин г ма да ниятли булиши к у й и д а г и л ар г а боглик:
а) Оилавий келиб чикиши, ота-онаси, якин карин- 
дош-урурлари;
б) ёшликдан 
усиб 
улгайган 
мухити, 
яъни 
якин 
кишилари, дуст, уртоадари;
в) илмга, с а нъ ат г а, адабиётг а к и з и к и ш д а р а ж а с и ;
г) илм д а р а ж а с и ( м аълумоти);
д) улрайиш д ав р ид а ка нд ай ш а х с л а р билан якин 
муноса ба тда булганлиги;
е) табиатг а, жон и вор л арг а муносабати;
и) 
кишиларг а мехрибон ва эътиборли булиш д а р а ­
жа си ;
з) 
о и ла г а . ф а р за н дл ар га
муносабати 
ва 
шу каби- 
л а р г а боглик.
М а д а н и я т — б ошк а ри ш услубининг энг мухим м а ж-
муасидир. Бинобарин кишига нисбатан ишонч ва му- 
Хаббатни узида 
м у ж а с с ам л аш ти р г ан ,
юкс ак мадани- 
ятлилик, пухта уюшкоклик, а н ик л ил ик ва тезкорлик 
сингари одамийлик ф а з и л а т л а р и ха р бир р а х б а р учун 
намуна булмоги керак.