Ko‘plab kasalliklarning asl sababi nimada?

ATROF-MUHITNING  SALBIY  TA’SIRLARIDA,  INFEKSION
VA  NOINFEKSION  KASALLIKLARDA  SALOMATLIKNI  SAQLASH
2.1.  Atrof-muhitning  inson  organizmiga  salbiy  ta’siri
Inson organizmiga atrofimizdagi muhit katta ta’sir ko‘rsatadi. Toza suv,
havo va hosildor yerlar odam yaxshi va sog‘lom yashashi uchun eng kerakli
narsalardir. Agar atrofimizdagi havo iflos bo‘lsa, u inson organizmiga nafas
yo‘li orqali kirishi mumkin.
Iflos  suv  ichida  patogen  mikroorganizmlar  bo‘lishi  mumkin.  Har  xil
toksik aralashmalar suv bilan odamning ichki organlariga tushganda sog‘liqqa
katta zarar keltiradi. Atrofimizdagi yerlar va oqar suvlar zaharlansa, yerning
hosildorligiga zarar yetadi.

13
Tabiatda minglab mikroorganizmlar yashaydi va ular daraxtlar, gullar va

xiyobonlarda oziqa topib  iste’mol qiladi. Ushbu  tirik  jonzotlar  havodan,
suvdan va  yerdan  foydalanadi.  Bularning  orasida  foyda  va  zarar  keltira-
diganlari ham bor.
Odam  yerni  baholaganda  uning  foydali  tomonlarini  qidiradi.  Chunki
yerning ustida va ostida boyliklar juda ko‘p. Yer ustiga turli xil ekinlar eksa
bo‘ladi. Afsuski, so‘nggi vaqtlarda insoniyat tabiatga katta zarar keltirmoqda,
bunga  misol  qilib  har  xil  chiqindilarning  yerga  va  suvlarga  tashlanishini
keltirish mumkin. Oqibatda yer va suv ifloslanadi hamda ularda yashovchi
tirik organizmlar halok bo‘ladi. Zavod va fabrikalardan chiqayotgan  tutun
havoga katta zarar keltirib, ko‘p o‘simliklarning o‘sishiga yo‘l qo‘ymaydi va
atrofidagi yerlarga katta ziyon yetkazadi.
Tabiatga eng katta xavfni og‘ir metallar keltiradi. Bularning ichida simob,
kadmiy,  mis,  xrom,  vanadiylarning  zavod  va  fabrikalardan  havo  va  yerga
tushish ehtimoli juda katta.
Avtomobillardan chiqayotgan tutun bilan minglab tonna zaharli moddalar
har  yili  havoga ko‘tariladi.  Qo‘shimchasiga  og‘ir  metallar  bilan  birgalikda
zararli  moddalar  havoga  gaz  holida  chiqariladi.  Bularning  ichida  uglerod
oksidi, azot va uglevodorodlarni alohida ajratib ko‘rsatish mumkin.
Eng ko‘p uchraydigan aralashmalar kul va changlardir. Kul neft yonishi-
dan, yoqilg‘i, ko‘mir va boshqa mahsulotlardan paydo bo‘ladi.
Qurilishda  keng  ishlatiladigan  asbest  insonning  nafas  organlarida
(o‘pkada)  qolib,  og‘ir  kasalliklarga  olib  kelishi  mumkin.  U  nafas  orqali
organizmga kirib, insonni kasallikka duchor qiladi.
Inson  uchun  eng  katta  zararni  pestitsidlar  keltiradi.  Ular  qishloq
xo‘jaligida keng ravishda ishlatiladi. Ularni ishlatish qoidalari mavjud. Ammo
ushbu qoidalar buzilsa, asab tizimi, odam ko‘zi, nafas organlari va terisiga
katta ziyon keltiradi.
Atrof-muhitdagi  radioaktiv  chiqindilar  inson  uchun  juda  xavfli.  Ular
zavodlardan daryo va ko‘llarga tushishi mumkin.
Ion,  ultrabinafsha  nurlanish  va  har  xil  kimyoviy  aralashmalar  ham
insonga katta zarar keltiradi.
So‘nggi vaqtlarda tabiatga sintetik yuvish mahsulotlari nihoyatda katta
zarar keltirmoqda. Ushbu mahsulotlar hozirgi kunda sayyoramizning barcha
yerlarida mavjud.
Odamlar sintetik yuvish mahsulotlari bilan zaharlangan ko‘l va boshqa
cho‘milish  joylariga  borganda  har  xil  allergiya  kasalliklarini  yuqtirib
olishmoqda.

14
Ifloslangan  tabiat  ta’siri  orqali  insonda  gen  (mutatsiya)  o‘zgarishlari

paydo bo‘ladi. Bu o‘zgarishlar mutagenez deb ataladi.
Atrof-muhitning  ifloslanishi  odamzodning  genetik  fondiga  ham  ta’sir
qiladi.  Organizm  genlarini  buzadigan  modda  mutagendir.  Mutagenlar
organizmga kirgandan so‘ng har xil kasalliklarga sababchi bo‘ladi. Ularning
ichida  qon  tomir  va  saraton  kasalliklari  ko‘p  uchraydi.  Mutagenlar
organizmga tushgandan keyin organizm ular bilan kurashadi. Mutagenlarga
qarshilik  ko‘rsatish  uchun  inson  vitaminlarga  boy  mahsulotlarni  iste’mol
qilishi zarur.