Magnetosfera quyosh shamoli ta'sirida dinamik tarzda harakat qiladi. Faoliyatiga qarab, uni bir tomondan ko'proq siqish va boshqa tomonga kengaytirish, magnit quyruq deb atash mumkin.
Shimoliy va janubiy magnit qutblari geografik qutblar bilan bir xil emas. Masalan, magnit va geografik shimoliy qutblar orasida taxminan 11 daraja og'ish mavjud.
Maydonning yo'nalishi asta-sekin o'zgarib bormoqda va olimlar uning yo'nalishini o'zgartirishni o'rganmoqdalar. Harakat yiliga 40 milya tezlashdi.
Dengiz tubidagi ba'zi foydali qazilmalar tufayli o'rganilgan turli xil geologik yozuvlar mavjud so'nggi 500 million yil ichida magnit maydon yuzlab marta to'liq teskari qilingan. Ushbu teskari yo'nalishda qutblar qarama-qarshi uchlarda bo'lishi kerak edi, agar biz an'anaviy kompasdan foydalansak, u shimolga emas, janubga ishora qiladi.
Magnit maydonning ahamiyati
Magnit maydonning ahamiyatini ko'rishingiz uchun, biz uning qanday funktsiyalarni bajarishini va sayyoramiz atrofida bo'lishiga nima ekanligini tushuntirib beramiz. Aynan shu narsa bizni oldin aytib o'tganimizdek, quyosh shamoli keltirishi mumkin bo'lgan zararlardan himoya qiladi. Ushbu magnetosfera tufayli biz quyosh shamoli kabi ba'zi juda jozibali hodisalar orqali anglay olamiz Aurora borealis.
Ushbu magnit maydon bizning atmosferamiz uchun ham javob beradi. Atmosfera bizni Quyoshning quyosh nurlaridan himoya qiladi va yashashga yaroqli haroratni saqlaydi. Aks holda, harorat 123 darajadan -153 darajagacha o'zgarishi mumkin edi. Shuni ham aytish kerakki, minglab hayvonlar, shu jumladan qushlar va toshbaqalar, o'zlarining migratsiya davrida navigatsiya qilish va yo'naltirish uchun magnit maydondan foydalanadilar.
Umid qilamanki, ushbu ma'lumotlar yordamida siz Yerning magnit maydoni va uning ahamiyati haqida ko'proq bilib olasiz
Magnit maydoni bu biz magnit kuchni tasvirlashda foydalanadigan tushuncha boʻlib, u kosmosda va magnitlangan jismlar atrofida hosil boʻlib taqsimlanadi.
[Izoh]
Koʻpchiligimiz kundalik hayotda magnitlangan jismlar bilan tanishmiz va ular orasida taʼsir kuchlari boʻlishi mumkinligini bilamiz. Biz magnitlarning ikkita qutbga ega ekanini va ikkita magnitning joylashish vaziyatiga qarab ular tortishishi (qarama-qarshi qutblar) yoki bir-birini itarishi (oʻxshash qutblar) mumkinligini koʻrganmiz. Bu hodisa magnit atrofidagi maʼlum bir sohada kuzatiladi. Ushbu soha magnit maydonni tasvirlaydi.
Magnit maydonni koʻrsatishning ikkita oʻzaro farqli yoʻli bor:
Magnit maydon matematik jihatdan vektor maydon sifatida tasvirlanadi. Ushbu vektor maydonni toʻgʻridan toʻgʻri panjara ustiga chizilgan koʻplab vektorlar toʻplami sifatida chizish mumkin. Har bir vektor kompas koʻrsatadigan tomonga yoʻnaladi va uzunligi magnit kuchning qiymatiga bogʻliq.
Koʻpgina kichik kompaslarni panjara andazasi boʻyicha qoʻyish va panjarani magnit maydoniga joylashtirish ushbu usulni namoyish etadi. Bu yerda yagona farq shundaki, kompas maydon kuchining qiymatini koʻrsatmaydi.
Vektor maydondagi maʼlumotni koʻrsatishning yana bir yoʻli – bu maydon kuchlanganlik chiziqlaridan foydalanish. Bu yerda biz panjarada hosil boʻlgan andazani chizib, vektorlarni silliq chiziqlar bilan tutashtiramiz. Biz xohlagancha chiziqlar chizishimiz mumkin.
Maydonni uning kuchlanganlik chiziqlari orqali ifodalashning koʻplab foydali tomonlari mavjud:
Maydonning kuchlanganlik chiziqlari hech qachon oʻzaro kesishmaydi.
Magnit maydon kuchli boʻlgan sohalarda magnit maydon kuchlanganlik chiziqlari tabiiy ravishda zichlashadi. Bundan magnit maydon kuchlanganlik chiziqlari zichligiga qarab maydonning kuchli yoki kuchsizligini bilish mumkin.
Magnit maydon kuch chiziqlari biror nuqtada boshlanmaydi va tugamaydi, ular doimo berk konturni hosil qiladi va magnitning ichida davom etadi (shunday boʻlsa-da, ular doim ham bu qoidalarga koʻra chizilmaydi).
Biz doim magnit maydonning yoʻnalishi koʻrsatilishini talab qilamiz. Shuning uchun chiziqlar ustiga turli xil koʻrsatkichlar qoʻyiladi. Baʼzida chiziqlar ustiga koʻrsatkichlar qoʻyilmaydi, bunda yoʻnalish boshqa biror-bir yoʻl orqali ifodalanadi. Tarixiy sabablarga koʻra, magnitning bir tomoni “shimoliy” va boshqasi “janubiy” qutb deb olinadi hamda kuchlanganlik chiziqlari ularga mos qilib chiziladi. Magnit maydon kuch chiziqlari shimoldan janubga yoʻnalgan deb olinadi. “N” va “S” harflari odatda magnit maydonni hosil qiluvchi manbaning chetlariga qoʻyiladi, biroq bu nuqtalar xayoliy va hech qanday oʻzgacha xususiyatga ega emas.
[Yerning magnit maydonini tushuntiring]
Maydon kuch chiziqlarini hayotda juda oson koʻrish mumkin. Bu odatda magnitlangan biror narsaning yuzasiga tashlangan temir qirindisi bilan amalga oshiriladi. Har bir qirindi boʻlagi oʻzini shimoliy va janubiy qutblarga ega boʻlgan mayda magnit kabi tutadi. Qirindi boʻlaklari bir-biridan tabiiy ravishda ajralib turadi, chunki magnitning oʻxshash qutblari bir-birini itaradi. Natijada maydon kuch chiziqlariga oʻxshash andaza hosil boʻladi. Andazaning umumiy koʻrinishi har doim bir xil boʻlishiga qaramay, qirindi chiziqlarining aniq joylashuvi, oʻlchami va zichligi ularning oʻz xususiyatlariga bogʻliq boʻladi.
3-rasm: toʻgʻri magnit atrofidagi magnit kuch chiziqlari temir qirindisi yordamida tasvirlangan.
