ZH
2cos sin 2w
- o’lchovsiz kattalik bo’lib, tish yuzalarini ilashish polyusidagi
shaklini hisobga oluvchi kattalik.
Z - o’lchovsiz kattalik bo’lib, u kontakt chizig’ini umumiy (yig’indi)
uzunligini hisobga oluvchi koeefistient;
To’g’ri tishli g’ildirak uchun k
3
4
Shevron va qiyshiq tishli g’ildirak uchun
kc , bu erda
- qoplanish darajasi.
Bularni inobatga olib (3)-formulani quyidagi ko’rinishda yozishimiz mumkin:
H ZM
ZH
Z
(4)
Barcha kattaliklar mos o’lchov birliklarda ifodalanishi kerak.GOST 21354-75 da, bu ko’rsatma chetlab o’tilgan, ya’ni moment Nm da “d” va “b” mm da kuchlanish va elastiklik moduli MPa da berilgan (son qiymati MN/m2 ga to’g’ri keladi).
Bundan buyon o’lchamlar nazariyasi qonuniga asosan, moment - N · mm, “ d” va “ b” mmda va E – MPa= N/mm 2 da qabul qilamiz. Po’lat uchun: E=2,15·10 5 MPa; Puasson koeffistienti ν = 0,3. Bularga asosan:
ZM
275
1
N 2 /mm
Ζn – ni son qiymatlari tishlar shakliga ko’ra:
To’g’ri tishli g’ildirak uchun: α =200 ; β=0 da ZH =1,76 Qiyshiq tishli g’ildirak uchun: α =200 ; β = 80÷150 ; ZH=1,74÷1,71 Shevron tishli g’ildirak uchun: ZH = 1,57
Ζ ε-koeffistientni o’rtacha qiymati;
to’g’ri tishli uzatma uchun; α=200 da Zε = 0,9
qiyshiq tishli uzatma uchun; Zε = 0,8
Keltirilgan kattaliklarni (4)-formulaga qo’yib va d2 ni, o’qlar orasidagi masofa
aw bilan almashtirib, ya’ni qilamiz.
d 2 aw u
2 u 1
ni e’tiborga olib, quyidagi formulani hosil
Tekshirishga mo’ljallangan to’g’ri tishli uzatma uchun
310
H aw
H ;
(5)
qiyshiq tishli uzatma uchun,
H
H
(6)
Bu tenglamalarda “b” ni “aw” orqali ifodalab, tishli venest enini koeffistienti
b ni inobatga olib, loyihalanayotgan hisobiy “aw” tenglamasini hosil qilamiz;
ba aw
(“mm” hisobida)
aw Ka
u 1 ;
(7)
To’g’ri tishli uzatma uchun: Ka=49,5 qiyshiq va shevron tishli uzatma uchun
Ka=43,0 ; bu erda: KH KH KH KH ,
KH
- kuchlarni tishlar orasida bir tekis tarqalmaganligini hisobga oluvchi
koeffistient, to’g’ri tishli g’ildirak uchun
KH =1;0; Qiyshiq tishli g’ildirak aylana
tezlikka bog’langan (υ): υ =10÷20 m/s va aniqlik darajasi 7 – bo’lganda
KH
1,0 1,1; υ=10 m/s va aniqlik darajasi 8 –chi bo’lganda
KH
1,05 1,15 ;
KH
venestni eni bo’ylab yoyilgan kuchni notekis tarqalishini hisobga oluvchi
koeffistient bo’lib, yopiq reduktor turidagi tishli uzatmalarni loyihalashda, KHβ – qiymati (1) – jadval asosida olinadi.
O’zgaruvchi kuch ta’sirida ishlovchi tishli uzatmalar (reduktorlar) uchun, KHβ- koeffitsientini taxminiy qiymati
– jadval
Nisbatan tishli g’ildiraklarni joylashishi
|
Tish sirtini qattiqligi –HB
|
≤ 350
|
> 350
|
Simmetrik
|
1 ÷ 1,15
|
1,05 ÷ 1,25
|
Simmetrik bo’lmagan
|
1,10 ÷ 1,25
|
1,15 ÷ 1,35
|
Konsol
|
1,20 ÷ 1,35
|
1,25 ÷ 1,45
|
b 0,4 bo’lganda uzatmalar uchun kichik qiymatlar qabul qilinadi.
bd d
0,6 gacha konsol g’ildiraklar uchun;
bd
0,8 gacha nosimmetrik bo’lganda doimiy kuch ta’sirida bo’lsa (uzatma,
bd
reduktor) KH 1 qabul qilinadi.
bd qiymati (8) – tenglama yordamida aniqlanadi.
|
Dinamik koeffistient KH ni g’ildirakni aylana tezligi “ υ” ga va ularni tayyorlash aniqligi darajasiga nisbatan aniqlanadi.
To’g’ri tishli g’ildiraklar uchun υ=5 m/c gacha bo’lsa, GOST 1643-81 ga asosan 8 – chi aniqlik darajasi qabul qilinadi.
Qiyshiq tishli g’ildirak uchun υ=10 m/s gacha bo’lganda, aniqlik darajasi 8 – chi qabul qilinadi va KHν = 1,0÷1,05 deb qabul qilinadi. Agar υ = 10÷20 m/s gacha bo’lganda 7-chi aniqlik darajasi qabul qilinadi va KHν = 1,05÷1,1 deb qabul qilinadi. Bu qiymatlardan kichik bo’lgan g’ildiraklar uchun qattiqligi HB≤350, agar katta bo’lsa, HB>350 qabul qilinadi.
b
Agar uzatma o’lchamlari aniq bo’lsa KHα va KHν koeffstentlar, aniqlanishi mumkin (υ – tezlik ma’lum bo’lishi kerak). Shuning uchun loyihalashni dastlabki hisoblarida ((7)-formulasida) venestni eni bo’yicha yoyilgan kuchlarning notekis tarqalganligini inobatga oluvchi koeffistient “KHβ” ni o’zi ishtirok etadi.(1-jadvalga qaralsin).
Ko’p hollarda reduktorlarni loyihalashda,
ba a
kattalikka asoslaniladi;
to’g’ri tishli uzatmalar uchun
ba
0,125 0,5;
qiyshiq tishli uchun
ba
0,25 0,40; shevron tishli uchun
ba
0,5 1,0 deb qabul qilinadi.
Qabul qilingan qiymatlar asosida bd
ni aniqlash uchun, quyidagi tenglikdan
foydalanish kerak, ya’ni U holda,
d1
2 a
(u 1)
ba
b b (u 1) 0,5
d1 2 a ba
(u 1)
(8)
Ruxsat etilgan kontakt kuchlanish loyihalash hisobida quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
H
H limb K HL
SH
(9)
bu erda:
H limb
- bazaviy stikl soniga asosan kontakt chidamlilik chegarasi bo’lib
uning qiymati 2 – jadvalda keltirilgan.
K HL -ishlash davomiyligini hisobga olish koeffistienti; agar g’ildirak tishining har
birini yuklanish stikli, bazaviydan katta bo’lsa, kurs loyihalash ishiga mos keladi.
KHL
1 qabul qilinadi. Bu qiymat
Boshqa hollarda, ya’ni stikllarni ekvivalent qiymatida o’zgaruvchi kuchlanish
N HE
N HO
(bazaviy) dan kichik bo’lsa
KHL
Agar g’ildirak normallangan yoki yaxshilangan po’latdan tayyorlangan bo’lsa,
K HL
K HL
2,6 qabul qilinadi. Toblangan po’lat bo’lsa
K HL
1,8 .
SH - havfsizlik koeffistienti; Normallangan va yaxshilangan po’latdan
tayyorlangan g’ildiraklar uchun, hamda hajmiy toblanganda SH 1,11,2 mustahkamlangan tishlar uchun SH 1,2 1,3 .
sirtqi
Shesternya va g’ildirak materialini tanlashda (3)-jadvaldagi ma’lumotlardan foydalanib tanlaymiz. Ikkalasi uchun bir xil markali po’lat tanlash tavsiya etiladi[1], lekin shesternya tishini tashqi sirti qattiqligi 20÷30 birlik oralig’ida bo’lishi kerak (Brenel bo’yicha).
Bazaviy stikllar soni bo’yicha kontakt chidamliligi
– jadval
Tishlarni termik
ishlash usuli
|
Tish sirtini o’rtacha
qattiqligi
|
po’lat
|
H lim b MPa
|
Normallash yoki
yaxshilash
|
HB 350
|
Uglerodli va legirlangan
|
2HB+70
|
Hajmiy toblash
|
HRC 38 50
|
18HRC+150
|
Yuza bo’yicha
toblash
|
HRC 40 50
|
17HRC+200
|
Sementitlash va
nitrostementitlash
|
HRC 56
|
legirlangan
|
23HRC
|
Azotlash
|
HB550 750
|
1050
|
Eslatma: bazaviy stikllar soni NHO, po’latni qattiqligiga nisbatan aniqlanadi;
qattiqligi HB<200 da NHO=107, HB200÷500 gacha bo’lsa, NHO chiziqli qonun asosida ortadi, ya’ni NHO=107÷6·107;
|
Tishli g’ildirak tayyorlash uchun ishlatiladigan po’latlarni mexanik xossalari.
– jadval.
Po’lat markalari
|
Zagatovka diametri, mm
|
Mustahkam- lik chegarasi,
H - MPa
|
Oquvchanlik chegarasi
O - MPa
|
O’rtacha qattiqlik HB
|
Termik ishlov turi
|
45
|
100÷500
|
570
|
290
|
190
|
Normallangan
|
45
|
90-gacha 90-120
120-dan yuqori
|
780
730
690
|
440
390
340
|
230
210
200
|
Yaxshilangan
|
3 XGS
|
140- gacha
140 dan yuqori
|
1020
930
|
840
740
|
260
250
|
40 X
|
120-gacha 120÷160
160-dan yuqori
|
930
880
830
|
690
590
540
|
270
260
245
|
40 XN
|
150-gacha 150÷180
dan yuqori
|
930
880
835
|
690
590
540
|
280
265
250
|
40 L
|
-
|
520
|
290
|
160
|
Normallang an
|
45 L
|
-
|
540
|
310
|
180
|
33 GL
|
-
|
590
|
340
|
190
|
yaxshilangan
|
35 XGSL
|
-
|
790
|
590
|
220
|
Po’lat markalari
|
Qattiqlik HRC
|
Termik ishlov
|
30 XGS; 35 XM; 40X;
40XN
|
45÷55
|
Toblash
|
12XNZA; 18X2N4MA;
20XN
|
50÷63
|
Sementastiya va toblash
|
20XGM; 25XGT;
30XGT; 35X
|
56÷63
|
Nitrostementastiya
|
30X2MYuA; 38X2Yu;
40X
|
56÷63
|
Azotlash
|
40X; 40XN; 35 XM
|
45÷63
|
Yuzani toblash TV Ch yordamida qizdirish
|
H 0,45 H
H
2
(10)
1
Qiyshiq tishli g’ildiraklar uchun hisobiy ruxsatetilgankontakt kuchlanish:
bu erda:
H1 va
Н2 lar - shesternya va g’ildirak uchun ruxsat etilgan kontakt
kuchlanishlar; bu kattaliklarni aniqlangandan so’ng, quyidagi shartni bajarilishini tekshirib ko’rish kerak. H 1,23 H min
bu erda: H min H 2 .
200>
Do'stlaringiz bilan baham: |