Konstruksiyalar

221. Agar stropil balka yoki fermaning qistirma detallari ustun-
ning qistirma detallariga sifatsiz payvandlansa nima sodir bo‘ladi?
Payvand choklari balka yoki fermani ustun bilan shunchaki 
biriktirish uchun emas, mazkur choklarda uzilish va yori lishga 
qarshilik qiladigan katta zo‘riqishlarni qabul qilish uchun mu-
himdir. Choklar sharnirli-stropil konstruksiyalarning (rigelni 
ustunga) sharnirli-qo‘zg‘almas tiralishini ta’minlaydi, shu tu-
fayli gorizontal yuklar (shamol va kran yuklari) bitta ustundan 
boshqasiga uzatilib, proporsional taqsimlanish yuzaga keladi. 
(102-a rasm). Agar payvandlanish sifatsiz bo‘lsa, choklar bu-
zilib, tayanch sharnirli qo‘zg‘aluvchan bo‘ladi hamda barcha 

---

160
gorizontal yukni bitta ustun qabul qiladi bu esa bunday yuk-
ka hisoblanmagan (102-b rasm). Boshqa nuqsonlar bilan bir-
galikda ushbu nuqson ortiqcha yuklangan ustunning buzili-
shiga yoki kamida unda katta o‘lchamdagi ko‘ndalang darzlar 
hosil bo‘lishiga, kran yo‘llarining doimiy ishdan chiqishiga, de-
vorlarda darzlar hosil bo‘lishiga olib kelishi mumkin. Bunday 
nuqsonlar ko‘p qavatli karkas binolarning rigellariga ham te-
gishlidir. 
Undan tashqari stropil konstruksiyalarning yon tomonlarida 
vertikal bog‘lamalar ko‘zda tutilmagan bo‘lsa, payvand choklari 
bo‘ylama yo‘nalishdagi gorizontal zo‘riqishlar natijasidagi 
ag‘darilishdan saqlaydi. Shuning uchun payvand choklari sifatli 
bo‘lishi shart (102-v rasm balkaning yon tomondan ko‘rinishi).
a)
b)
d)
102-rasm. 1 – balka, 2 – kolonna, 3 – payvandlangan choklar.