Konstruksiyalar

222. Agar qobirg‘ali tomyopma (orayopma) plitalarini montaj  
qilishda uchta emas ikkita tayanch qistirma detallarni  
payvanlandsa nima bo‘ladi?
har bir plitani uchta joyidan payvandlansa geometrik jihat-
dan o‘zgarmaydigan figura – uchburchak hosil bo‘ladi, ular-
ning yig‘indisi esa tomyopmaning (orayopmaning) bikr diskini 
hosil qiladi. Ushbu disk ustunlar bilan birgalikda ishlab go-
rizontal ta’sir qiluvchi kuch T ga qarshilik ko‘rsatadi (103-a 
rasm, rejadagi ko‘rinishi). har bir plitaning gorizontal tekislik-
dagi ishi T kuchning bir qismini qabul qilayotgan konsolni es-

---

161
latadi (103-b rasm). Agar faqat ikkita qistirma detalni payvand-
lansa, har bir plita gorizontal tekislikda erkin burilishi mumkin 
(103-v rasm). U holda bikr disk hosil bo‘lmay T kuch bitta te-
kis ramaning ustunlari tomonidan qabul qilinadi (103-g rasm). 
Natijada ushbu ustunlardagi zo‘riqish hisoblangandagiga qara-
ganda keskin o‘sadi (agar hisoblashlarda karkasning fazoviy ishi 
hisobga olingan bo‘lsa) hamda katta o‘lchamdagi darzlar hosil 
bo‘lishigagina emas, ustunning buzilishiga olib kelishi mum-
kin. Agar bu holat ro‘y bermasa ham bikr diskning yo‘qligi 
ustunlarning erta eskirishiga, tom to‘shamaning buzilishiga, 
ko‘p qavatli binolarda esa pollarning buzi lishiga olib keladi. 
a)
b)
v)
103-rasm.  1 – kolonna, 2 – rigel, 3 – plita.