Konstruksiyalar

167. Qiya kesimlar darzlar hosil bo‘lishiga qanday hisoblanadi?
Materiallar qarshiligining ma’lum formulalari yordami-
da elastik materiallardagi kabi bosh cho‘zuvchi kuchlanishlar 
σ
mt
 element ko‘ndalang kesimining ikkita eng xavfli nuqtasida, 
keltirilgan kesim og‘irlik markazi va devorning (qobirg‘aning) 
siquvchi tokchaga tiralgan joylarida quyidagicha aniqlanadi: 
σ
mt
 = (σ
x
 + σ
y
)/2 + √(σ
x
 – σ
y
)
2
/4 – τ
2
xy
,
Bu yerda: σ
x
 – qisuvchi kuch R va tashqi kuchlardan hosil 
bo‘lgan eguvchi moment M ta’siri natijasidagi normal kuchla-
nishlar, σ
y
 – tayanch reaksiyalari va to‘plangan kuchlarning ma-
halliy ta’siri, oldindan zo‘riqtirilgan xomutlar (ko‘ndalang ster-
jenlar) va qiya armaturalar qisuvchi kuchlar ta’siridagi vertikal 
kuchlanishlar, τ
xy
 – Q va oldindan zo‘riqtirilgan qiya armatu-
ralarning qisuvchi zo‘riqishlari ta’siridan hosil bo‘lgan urinma 
kuchlanish. Bu yerda, darzbardoshlik sharti: σ
mt
 ≤γ
b4
R
bt,ser
, bu 
yerda  γ
b4
 ning qiymati betonning turi va uning mustahkam-
ligiga bog‘liq bo‘lib, loyihalash me’yorlari bo‘yicha aniqlana-
di. Erkin tiralgan elementlarda tayanch chegarasidagi kesimda, 
kuchlanishlar uzatiladigan zonaning oxirida l
p
 (61-savolga qa-
ralsin) kesimning shakli keskin o‘zgaradigan joylarda, baland-
ligi bo‘yicha esa og‘irlik markazi sathida va siqiluvchi tokcha-
ning devorchaga tiralgan joylarida hisoblanadi.