Konstruksiyalar

165. Tashqi yuklar ta’sirida siqiluvchi zonada hosil bo‘lgan 
boshlang‘ich darzlar cho‘ziluvchi zonaning darzbardoshligiga  
ta’sir qiladimi?
Salbiy ta’sir qiladi. Siqilish bosqichida, montaj qilish yoki 
tashishda o‘zining xususiy og‘irligidan hosil bo‘lgan M
w
 mo-
ment natijasida paydo bo‘lgan boshlang‘ich darzlar ko‘ndalang 
kesim o‘lchamlarini kamaytiradi (80-rasmdagi shtrixlangan 
qismi), ya’ni ko‘ndalang kesim yuzasi va keltirilgan kesim-
ning qarshilik momentini ham kamaytiradi. Natijada beton-
ning siqilishdagi kuchlanishi σ
bp
 hamda betonning tobtashlash 
deformatsiyasi ortadi, tobtashlash deformatsiyasi ta’sirida ar-
maturadagi kuchlanishlar yo‘qotilishi o‘sadi, qisuvchi kuch P 
hamda tashqi yuk ta’sirida qaysi zona cho‘zilsa, o‘sha joydagi 
darzbardoshlik kamayadi. M
crc 
ning hisobiy qiymatini (1−λ)ga 
ko‘paytirib, boshlang‘ich darzlarning ta’sirini hisobga olamiz. 
Mazkur koeffitsientning qiymati qator omillarga bog‘liq bo‘lib, 
loyihalash me’yorlarining formulalari yordamida hisoblanadi. 
Darzlar ochilishi bo‘yicha hisoblashda (1−λ) koeffitsient qisuv-
chi kuch P ga ko‘paytiriladi. Shunday qilib, cho‘ziluvchi zo-
nani ekspluatatsiya bosqichida darzbardoshlikka hisoblashdan 

---

123
oldin hisobiy kesimning siqiluvchi zonasida boshlang‘ich darz-
lar mavjud yoki mavjud emasligini tekshirish lozim. 
         
                          80-rasm.                                     81-rasm.