Konstitutsiyaviy

3-§.  Konstitutsiya  normalarini  talqin  etish  va  uning 

qonun hamda boshqa normativ hujjatlar bilan munosabati

Konstitutsiya  qoidalari  uning  turli  moddalarida  mustahkam

-

lanib, eng oliy huquqiy norma sifatida rasmiylashtirilgan. Shuning 

uchun Konstitutsiyaning har qanday normasini, qoidasini hayotga 

tatbiq  qilish,  qo‘llash  fuqaro  hayotida,  jamiyat  hayotida,  davlat 

hayotida  muhim  ahamiyat  kasb  etadi.  Konstitutsiya  qoidalarini 

hayotda  qo‘llash  uchun  ularning  mazmun-mohiyatini,  maqsadini 

aniq  bilishi  zarur.  Shundagina  Konstitutsiya  qoidalari  to‘g‘ri  tal

-

qin qilinishi, hayotda qo‘llanishi mumkin. Konstitutsiya qoidalarini 

nafaqat noto‘g‘ri qo‘llash, hatto uning normalarini noto‘g‘ri talqin 

qilish  ham  konstitutsiyaning  buzilishiga  olib  kelishi,  mamlakat 

manfaatiga zarar yetkazishi mumkin.

Shuning uchun ham Konstitutsiyamizning 16-moddasi birinchi 

bandida:  “Mazkur  Konstitutsiyaning  birorta  qoidasi  O‘zbekiston 

Respublikasi  huquq  va  manfaatlariga  zarar  yetkazadigan  tarzda 

talqin etilishi mumkin emas”, – deb yozib qo‘yilgan.

Konstitutsiya qoidalari nafaqat mamlakat manfaatlariga, bal

-

ki,  fuqarolar,  jamiyat  manfaatiga  zarar  yetkazadigan  tarzda  tal

-

---

117

qin qilinmasligi kerak. Bu Konstitutsiyaning ustunligi prinsipining 

muhim shartlaridan biridir.

Konstitutsiyadagi barcha qoidalar mamlakat, fuqaro, jamiyat 

manfaatlariga mos tarzda qabul qilingan. Shuning uchun shu qoi

-

dalarni ularning zarariga, ularga zarar yetkazadigan darajada tal

-

qin qilish aslo mumkin emas. Shunday hol ro‘y bersa (Konstitutsi

-

ya qoidalari noto‘g‘ri talqin qilinsa), bu narsa faqat Konstitutsiyani 

buzish, unga zarar yetkazish emas, O‘zbekistonning mustaqilligi, 

davlat suverenitetiga, xalq xohish-irodasiga qarshi harakat hisobla

-

nadi.

Konstitutsiyaning 16-moddasi ikkinchi bandida: “Birorta ham 

qonun yoki boshqa normativ-huquqiy hujjat Konstitutsiya normalari 

va qoidalariga zid kelishi mumkin emas”, – deb belgilab qo‘yilgan.

Bu Konstitutsiyaning ustunligini ta’minlovchi muhim prinsip 

va amaliy choradir.

Boshqa  normativ-huquqiy  hujjatlar  nafaqat  Konstitutsiyaga, 

balki,  qonunlarga  ham  zid  kelmasligi  kerak.  Boshqa  normativ-

huquqiy  hujjatlar  deganda  Prezident  farmoni,  qarori,  farmoyishi, 

hukumat qarori va farmoyishi, mahalliy hokimiyat organlari huj

-

jatlari,  markaziy  idoralar  tomonidan  qabul  qilinadigan  hujjatlar 

tushuniladi. Konstitutsiya va qonunga normativ-huquqiy hujjatlar

-

gina emas, har qanday boshqa hujjatlar ham zid bo‘lmasligi kerak. 

Sud, prokuratura organlarining qabul qilgan hujjatlari, jamoat bir

-

lashmalari, nodavlat tashkilotlarning hujjatlari ham Konstitutsiya 

va qonunlarga mos bo‘lishi, ularga zid kelmasligi kerak.

Konstitutsiya  va  qonunlarga  har  qanday  hujjatlarning  mos 

bo‘lishi turli usul va vositalar orqali ta’minlanadi. Bunda prokura

-

tura faoliyati, Konstitutsiyaviy sud faoliyati alohida muhimdir.

Sud hujjatlari: hukm, ajrim, qarorlar bekor bo‘lishining asosiy 

sababi ularning Konstitutsiya va qonunlarga mos kelmasligi, zidli

-

gidir.

Davlat  o‘z  faoliyatida  tayanadigan  prinsiplardan  biri  adolat 

bo‘lsa,  ikkinchisi  qonuniylikdir.  Qonuniylik  prinsipida  Konstitut

-

siya va qonun ustuvorligi alohida muhim rol o‘ynaydi. Bu masalani 

jamiyat,  fuqaro,  davlat  hayotida  muhimligini  uning  Konstitutsi

-

yada maxsus bobida mustahkamlanganida ham ko‘rish mumkin.

---

118

Mamlakatning,  taraqqiyoti  unda  qonunlarning  ko‘plab  qabul 

qilinishiga emas, mavjud qonunlarga amal qilishga bog‘liqdir. Bun

-

da fuqarolarning huquqiy ongi yuksak bo‘lishi muhimdir.

Mansabdor  shaxslar,  davlat  xizmatchilarining  huquqiy  ongi, 

bilimi, huquqiy madaniyati yuqori darajada bo‘lishi kerak. Chunki, 

ko‘p  hollarda,  Konstitutsiya  va  qonunlarda  zid  hujjatlar  idoraviy 

manfaatlarni  ko‘zlab  qabul  qilinadi.  Aslida  esa,  hamma  uchun 

umumdavlat manfaati, xalq manfaati, fuqaro manfaati yuqori tu

-

rishi kerak.