Konstitutsiyaviy

3-§. O‘zbekiston Respublikasining soliq tizimi

Har qanday mamlakatda davlat budjetining manbalaridan biri 

soliq hisoblanadi. Sotsialistik rejali tizimda soliqning o‘ziga xos 

xususiyatlari, bozor munosabatlari asosida jamiyatdagi soliqning, 

soliq tizimining o‘ziga xos xususiyatlari mavjud. Shuning uchun 

mustaqillikning dastlabki davrlaridan boshlab to‘g‘ri soliq siyosati 

olib borishga alohida e’tibor berildi.

“Soliq  tizimi  ham  bozor  infrastrukturasining  tarkibiy  qismi 

hisoblanadi. Uni hali chinakamiga tashkil qilishga to‘g‘ri keladi. 

Soliq  xizmati  faqat  soliq  to‘plash  idorasigina  bo‘lib  qolmasdan, 

balki  tadbirkorga  ularning  moliyaviy  faoliyatini  tashkil  etish-

da 

hamda  moliya  intizomiga  rioya  qilinishida  ko‘maklashish, 

kerak”

 1

,  –  deb  Prezident  soliq  tizimini  yaratish  zarurligini  va 

uning iqtisodiyotdagi o‘rnini ko‘rsatib bergan edi.

1 Karimov I.A. O‘zbekistonning o‘z istiqlol va taraqqiyot yo‘li. – T.: O‘zbekiston, 1992. 

– 57-bet.

---

526

O‘zbekistonning  soliq  tizimi  qanday  bo‘lishi  haqida  davlat 

boshlig‘i alohida ko‘rsatmalar bergan. “Bilamizki, soliqlar davlat 

budjeti  bilan  mahalliy  budjetlarni  to‘ldirishning  asosiy  manbai-

dir. Soliqlar keng qamrovli, ayni paytda har bir soha, tarmoq va

 

korxonaga alohida qayishqoq va sharoitga moslashuvchi bo‘lishi 

zarur.

Soliqlarning  miqdorlarini  turli  yo‘llar  bilan  oshira  borish 

davlatga va jamiyatga naf keltirmasligini anglab olishimiz kerak, 

deb o‘ylayman. Soliqlar daromadlarning bir qismigagina solinishi, 

ayni vaqtda xalq xo‘jaligi va aholiga kerakli mahsulot hamda mol

-

larni ko‘proq va yaxshiroq ishlab chiqa-rishga intilayotgan tashki-

lotlarni va kishilarni har jihatdan rag‘batlantirish lozim”

 1

, degan 

so‘zlar mamlakatimiz soliq tizimining maqsad va mazmunini bel

-

gilab bergan.

O‘zbekiston davlati zarur pul mablag‘lari fondlarini tashkil qi-

lishda va turli ijtimoiy-iqtisodiy vazifalarni hal qilishda soliqlardan 

foydalanadi. 

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining 123-moddasiga 

binoan  “O‘zbekiston  Respublikasi  hududida  yagona  soliq  tizimi 

amal qiladi”.

Soliq tizimi deganda, O‘zbekiston Respublikasida ayni vaqtda 

mavjud bo‘lgan, belgilangan tartibda soliqqa tortishning muhim 

shart-sharoitlari majmui tushuniladi.

Soliqqa tortishning muhim shart-sharoitlariga quyidagilar kiradi:

- soliqqa tortish tamoyillari;

- soliqlarni belgilash va joriy qilish tartibi;

- soliqlar tizimi;

- soliqlarni budjet darajalari o‘rtasida taqsimlash tartibi;

- soliq nazoratini amalga oshirish shakli va usullari;

- soliq to‘lovchilarining huquqlari, majburiyatlari, ular man

-

faatlarini himoya qilish usullari;

- soliq munosabatlari ishtirokchilarining yuridik javobgarligi.

Demak, soliqqa tortishning muhim shart-sharoitlari yig‘indisi 

soliq tizimini tashkil etadi.

1 Karimov I.A. O‘zbekiston – kelajagi buyuk davlat. – T.: O‘zbekiston, 1992. – 30-bet.

---

527

Soliq tizimi tushunchasi soliqlar tizimidan farq qiladi.