Konfransinin

TƏNZIM OLUNAN UZUNUNA KOMPENSASIYANIN 

TƏTBIQI ILƏ ELEKTROENERGETIKA SISTEMINDƏ 

DAYANIQLILIĞININ ARTIRILMASI 

Magistr:                                                           Elmi rəhbər:                           

Şıxəliyev Orxan Vaqif oğlu                          dos. Zöhrabov A.E.   

II Kurs, Qrup A 5127 

              

 

Uzununa 

Kompensasiya 

tətbiqi,xəttin 

reaktiv 

parametrlərinin  dəyişdirilməsi  məqsədi    ilə  DC  (dəyişən 

cərəyan)  ötürücü  xəttində  kompensasiya  aparatlarının  ardıcıl 

bağlanması ilə həyata keçirilir. Kompensasiya cihazları adətən 

elektrik kondensatorlarının dəstləri olur.  

Tutum  uzununa  kompensasiya  220-750  kilovolt  (kV) 

səviyyəsində  fəaliyyət  göstərən  ötürmə  xətlərinin  daşınma 

qabiliyyətinin  artırılması  üçün  səmərəli  vasitədir;  bu  cür 

kompensasiya  enerji  sistemlərinin  dayanıqlı  olmasını  və  keçid 

sabitliyini  yaxşılaşdırır.  Uzununa  kompensasiya  həmçinin, 

sənaye zavodları və kənd təsərrüfatı müəssisələri üçün elektrik 

təchizatı  sistemləri  kimi  6-35  kV-lik  uzun  məsafəli  güc 

mənbələrində  gərginlik  şəraitinin  yaxşılaşdırılması  üçün 

istifadə olunur. Bu tip kompensasiya sistemdə  yüklərin sürətlə 

dəyişdiyi  yerdə  də  istifadə  olunur,  məsələn,  böyük  başlanğıc 

işəsalma  cərəyanları  olan  mühərriklər  və  ya  tez-tez  qaynaq 

qurğularının istifadə edildiyi yerlərdə. 

---

255 

 

Uzununa 

kompensasiyanın 

mənfi 

cəhətləri 

aşağıdakılardır:  (1)  kompensasiya  cihazlarının  yerləşdiyi  yerə 

yaxın  olan  qısaqapanma  cərəyanın  kəskin  artması  və  (2) 

sistemdə baş verən rezonans təsiri və özü-özündən yaranan yük 

sürüşmələri.  Kompensasiya  aparatlarının  quraşdırılmış  gücü 

ötürmə  xətlərini  və  yuxarıda  göstərilən  rezonans  effektlərini 

qoruyan avadanlıqların etibarlı fəaliyyət göstərməsi üçün tələb 

olunan şərtlərlə məhdudlaşır. 

Uzununa  kompensasiyanın  istifadəsi  dinamik  sabitliyin 

əhəmiyyətli  dərəcədə  artmasına  və  yüksək  gərginlikli  elektrik 

xəttlərində  gərginliyi  optimallaşdırmağa  imkan  verir.Uzununa 

kompensasiya  (adətən  200  km-dən  artıq)  ötürmə  xəttlərində 

ardıcıl  kondesator  dəstləri  sistemin  sabitliyini  azaldan  bucaq 

sürüşməsi və gərginlik düşməsini azaldır.  

Uzununa 

kompensasiya 

kondensatorları 

elektrik 

xəttlərinə birləşdirildiyinə görə bu elektrik avadanlıqları yerdən 

tamamilə 

izolyasiya 

olunmuş 

bir 

platformada 

yerləşdirilməlidir.  Belə  bir  polad  platformada,  kondensator 

dəstləri  yuxarı  həddən  artıq  qoruma  sistemləri  ilə  birlikdə 

yerləşdirilir.  Yüksək  gərginlikdən  qorunma  dizaynda  nəzərə 

alınan  əsas  amildir,  çünki  kandensator  akkumulyatoru 

qısamüddətdə  qısaqapanma  elektrik  cərəyanına  davam  edə 

bilər. 

Uzununa kompensasiya kondensatoru özünü tənzimləyən 

bir  cihaz  olduğu  üçün,  məsələn,  belə  bir  kondensatorda  olan 

gərginlik  (nəzarətsiz  halda)  xəttdə  axan  cərəyana  mütənasib 

olaraq  dəyişir,  həmçinin  ötürmə  reaktansının  səbəb  olduğu 

gərginlik  düşmələrini  qismən  kompensasiya  edir.  Beləliklə, 

ötürmə sisteminin sabitliyi artır. 

Reaktiv  gücün  uzununa  kompensasiyası,  mövcud  yük 

cərəyanına  əsasən  avtomatik  gərginlik  tənzimlənməsinə  nail 

olmağa  imkan  verən  gücləndirici  və  ya  izolyasiya 

---

256 

 

transformatorları  vasitəsilə  və  yük  ilə  ardıcıl  olaraq 

kandensatorların daxil edilməsini nəzərdə tutur. 

Əlbəttə,  uzununa  kompensasiya  ilə,  fövqəladə  hallar 

qaçılmazdır, səbəbləri ola bilər: 

1. İfrat yükə səbəb ola bilən yan keçid; 

2.  Ferrorezonans fenomeni  

3. Kondensatorun içəridən zədələnməsi.  

Gərginliyin kəskin artımından zədələnməməsi üçün 

kondensatorlar avtomatik olaraq yüksək gərginlikli bir keçid ilə 

köprüləyir və ya qığılcım boşluğundan dərhal boşaldılır.