Konfransinin

QUYULARIN BORUARXASI FƏZALARINDAN SƏMT 

QAZLARININ İNSTRUMENTAL METODLA 

ÖLÇÜLMƏSİ. 

 

Magistr:  

 

 

 

                   Elmi rəhbər:  

Bağırov Şahbaz Qalib oğlu   

           dos. A. S. Sadıqov 

II kurs, qrup A2347 

 

Son  illərdə  Azərbaycanda  neft-qaz  hasilatının  artması 

tendensiyası  müşahidə  edilir.  Bununla  əlaqədar  olaraq  səmt 

neft-qazlarının  istehsalı  da  artmaqdadır.  Səmt  qazları  neft 

sənayesinin  əlavə  məhsulu  olaraq  neft-kimya  və  energetika 

sənayeləri üçün strateji xammal kimi istifadə edilə bilər. Lakin 

çox  vaxt  NQÇİ-lərdə  quyulardan  çıxan  boru  arxası  səmt 

qazlarının  potensialı  az  olduğu  üçün  qaz  yığım  sisteminə 

birləşdirilmədən  yandırılır  və  ya  atmosferə  atılır.  Bu  neft 

sənayesi  üçün  həm  iqtisadi,  həm  də  ekoloji  problemdir,  çünki 

səmt  qazının  yandırılması  ətraf  mühitin  çirklənməsi  ilə 

nəticələnən bir prosesdir. 

Bununla  əlaqədar  səmt  qazlarının  qeydiyyatı  və 

utilizasiyası  neft  sənayesinin  mühüm  ekoloji  probleminə 

çevrilmişdir. Belə ki, statistik məlumatlara görə zərərli sənaye 

atılmalarının  12%-i  neft  sənayesinin  payına  düşür:  bunlar 

karbohidrogenlərin tam yanmaması nəticəsində yaranan karbon 

monooksidi,  sulfid  və  azot  oksidləri,  his  və  digər  zərərli 

atılmalardır.  Bu  atılmalar  əhalinin  sağlamlığına  böyük  təsir 

göstərir.  Bu  qazların  atmosferdə  mövcudluğu  istilik  effekti 

yaradır  və  bu  da  yer  kürəsinə  günəşdən  gələn  istiliyin  geri 

qayıtmasına  mane  olur.  Nəticədə  iqlimin  tədricən  istiləşməsi 

baş  verir  ki,  bu  hadisə  iqlim  dəyişmələri  yaxud  da  qlobal 

istiləşmə adlanır. Digər tərəfdən səmt qazlarının yandırılmadan 

atmosferə  atılması,  səmt  qazlarının  tərkibində  90%-ə  qədər 

metanın  olması  ilə  əlaqədar  iqlim  dəyişmələrinə  təsirin 

artmasına səbəb olur.  

---

127 

 

Səmt  qazlarının  istifadəsi  və  faydalı  utilizasiyası  üzrə 

layihələrin  həyata  keçirilməsi  çox  vaxt  böyük  kapital 

qoyuluşları  tələb  edir.  Bununla  əlaqədar  səmt  qazlarının 

yığılması  üzrə  layihələrin  təklifi  üçün  səmt  qazlarının 

potensialının  dəqiq  öyrənilməsi  zəruridir.  Təqdim  edilən 

metodik  vəsait  NQÇİ-lərdə  atmosferə  atılan  boru  arxası 

qazların instrumental ölçülməsi üçün nəzərdə tutulmuşdur.  

Bu məqsədlə hər bir quyudan atmosferə atılan boruarxası 

qazların  miqdarını  instrumental  ölçülməsi  üçün  istifadə  edilən 

“Höntzsch” texnologiyası[1] məqsədəuyğun hesab edilir.