Konfransinin

Literature 

1.  Уолис  Г.  <<Одномерная  двухоразные  течения  >>,  изд.  <<мир>> 

Москва. 1979, 440 с. 

2.   Вулис Л. А. Кашкаров А. П. << Теория струй  вязкой жидкости>>, Изд 

<< Ижевск>> 2007. 439 с. 

3.   Тонг Л. << теплооддача при кипетил и двухфазное течение>>, изд. <<  

колос>> 2008  117с. 

4.   Соу  С.  <<гидродинамика  многафазных  систем  >>    изд.  <<мир>>  

1981. 249 с. 

5.  Hewitt G. F., Holl-Taylor N. S. <> , Pergamon 

Press, 1990, 412 p. 

6.  Silver R. S. <

> , 178, 339-376 p, 2003. 

7.  Baroczy  C.  J.,  A.  I.  Ch.  E.  J.  preprint,  №37,  8th.  National  Heat  Transfer 

Conf. Los Angeles, Calif, 2005, 411-423 p. 

 

SU HÖVZƏLƏRİNDƏ BORU KƏMƏRLƏRİNİN 

ÇƏKİLMƏSİ ÜSULLARI 

Magistr :                                             Elmi rəhbər: 

Səfərov Ruslan Səfər oğlu                  Dos. E.X.İskəndərov 

M-II kurs, qrup 2137 

           

          Son  illərdə  ölkəmizdə  və  eləcə  də  bir  sıra  başqa 

---

120 

 

ölkələrdə  neft  va  qaz  hasilatının  artması  ilə  yanaşı  bu  təbii 

sərvətlərin  nəqli  və  saxlanması  məsələsi  diqqət  mərkəzinə 

gətirilir.  Bildiyimiz  kimi,  neft  və  qaz  hasilatı  ilə  məşğul  olan 

şirkətlər  əldə  edilən  gəlirin  yüksək,  xərclərin  aşağı  olması, 

həmçinin  nəql  ediləcək  məhsulun  itkisiz  və  tez  bir  zamanda 

istehlakçıya  çatdırılması  üçün  ən  əlverişli  nəql  üsulunu 

seçməyə  çalışırlar.  Bu  nöqteyi-nəzərdən  neftin  və  qazın  boru 

kəmərləri  ilə  nəqlini  qeyd  edə  bilərik.  Boru  kəmərləri  ilə  nəql 

digər  nəql  üsullarına  nəzərən  bir  sıra  üstün  cəhətlərə  malik 

olduğuna  görə  əlverişli  üsul  sayıla  bilər.  Bu  vasitə  ilə  nəql 

zamanı heç bir qəza, təmir işləri və fövqəladə hal baş verməzsə 

nəql prosesi demək olar ki, fasiləsiz olaraq davam edir. 

          Sualtı  boru  kəmərlərinin  layihələrdirilməsi  zamanı  əsas 

məsələlərdən  biri  də  bu  boru  kəmərlərinin  işlənməsidir.  Boru 

kəmərlərinin 

işlənməsi  dedikdə  borunun  materialının, 

diametrinin  seçilməsi,  birləşmələrin  təyini,  korrozziyadan 

mühafizə  üsulları,  ballastın  növü,  materialı  və  boruların 

birləşmə  seksiyalarının  birləşmədirilməsi  üçün  lazımi  qaynaq 

üsullanın  seçilməsi  başa  düşülür.  Verilmiş  inşaat  norma  və 

qaydalarına  əsasən,  boru  kəmərlərini

i

təşkil  edən  boruların 

tikişli  və  ya  tikişsiz  olması  seçilməlidir.  Sualtı  boru 

kəmərlərinin tikintisi üçün alüminium ərintilərindən də istifadə 

edilir.  Bundan  başqa  qeyri-metal  yüksək  möhkəmlikli 

plastiklərdən borular hazırlanır. Plastik borular normaya uyğun 

sıxılma,  dartılma  və  ayilməyə  hesablanmış  olur.Korroziyaya 

davamlı olmaq məqsədi ilə şüşə lifli borulardan istifadə olunur. 

Şüşə  lifli  borular  adətən  qısa  məsafələrdə  nəql  üçün  istifadə 

olunur. Parafinli neft və neft məhsullarının nəqli üçün içərisinə 

şüşə  səth  çəkilmiş  polad  borulardan,  epoksid  qətranı  əsasında 

istehsal  olunmuş  şüşə  çəkilmiş  plastik  borulardan  istifadə 

edilir. 

        Müasir  dövrdə  sualtı  boru  kəmərlərinin  çəkilməsi  4  əsas 

üsul  ilə  həyata  keçirilir:  “S”  üsulu  ilə,    “J”  üsulu  ilə,  boru 

çəkmə  üsulu  və  “baraban”  üsulu  ilə.  “S”  üsulu  əsasən  dayaz 

---

121 

 

sularda həyata keçirilir. Bu üsul dərinliyi 100metrə qadər olan 

su hövzələrində tətbiq edilir. “S” üsulu ilə boru çəkmə zamanı 

dərinliyin  artması  ilə  xərclərin  artmasının  əsas  səbəbi 

“stringer” adlanan qurğunun uzanmasıdır. Bu üsulun üstünlüyü 

gəmi  üzərində  borunun  bir  neçə  hissəsinə  qaynaq  edə  bilmək 

imkanının  olmasıdır.  “J”  üsulu  əsasən  dərin  sularda  tətbiq 

edilir.  Borular  suya  dik  vəziyyətdə  salınır.  Qaynaq  işlərini 

yalnız qüllə hissəsinda aparmaq mümkündür. “S” üsuluna görə 

bu  üsul  daha  maliyyətli  hesab  edilir.  3-cü  üsul  boru  çəkmə 

metodu  adlanır.  Boru  çəkmə  metodu  həmçinin  özü-özlüyündə 

4  yerə  ayrılır.  Bunlara  su  səthindən  çəkmə,  suyun  dibindən 

çəkmə,  dibə  yaxın  yerdən  çəkmə  və  ortadan  çəkmə  metodları 

aid  edilir.  “S”  boru  çəkmə  metodu  kimi  bu  metod  da  dərin 

olmayan su hövzələrdində istifadə edilir. Diametri 14”-dən çox 

olan boru kəmərlərinin çəkilişi üçün bu metod “S” boru çəkmə 

ilə  əvəzlənir.  İqtisadi  nöqteyi-nəzərdən  olduqca  digər 

metodlara  nisbətən  daha  əlverişli  olması  ilə  fərqlənir.  Mənfi 

cəhəti tətbiq olunacaq metodların məhdudiyyət təşkil etməsidir. 

Sonuncu  üsul  olaraq  “baraban”  üsulunu  qeyd  edə  bilərik.  Bu 

üsuldan diametri 14”-dən az olan boru kəmərlərinin çəkilməsi 

zamanı istifadə edilir. Çəkiləcək boru barabana dolanır və gəmi 

üzərində  heç  bir  məcburi  hal  olmazsa  qaynaq  işi  görülmədən 

suya endirilir.