Konfransinin

NEFT SƏNAYESİNDƏ DAXİLİ VƏ XARİCİ AUDİTİN 

FORMALAŞMASI XÜSUSİYYƏTLƏRİ VƏ ONUN 

TƏKMİLLƏŞDİRİLMƏSİ İSTİQAMƏTLƏRİ 

 

Magistr:                                       Elmi rəhbər:                                                     

Mikayılova Sevinc Tərlan          i.ü.f.d, b.m S.M.Səmədov                                                         

I kurs, qrup A7218                               

        

Hazırki  iqtisadi  tərəqqinin  müasir  dövrü  idarəetmə 

proseslərinin intensivləşdirilməsi şərtlərinin daha da artması ilə 

özünü  göstərir  və  xüsusi  intensivliyə  malik  idarəetmə 

sistemlərinin  tərtib  edilməsinə  tələbat  artır.  Bu  cür  şəraitdə 

sahibkarlıq subyektlərində idarəetmə sisteminin gördüyü işlərin 

əlverişliliyinin  çoxaldılmasının  nəticəsi  olaraq,  nəzarət-

qiymətləndirmə  funksiyalarının,  eyni  zamanda  daxili  və  xarici 

auditin tətbiqi mühüm rol oynayır.   

Edilən araşdırmanın nəticəsi kimi neft sənayesinin daxili 

və xarici auditinin təşəkkülünün gələcək tərəqqisinə aid yetərli 

elmi-təcrübi  səmərəyə  sahib  bəzi  nəticələr  alınmış,  müasir 

yanaşmalar  verilmiş,  qiymətli  təklif  və  tövsiyələr  edilmişdir. 

Deyilənləri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar:  

1. Ölkədə maliyyə nəzarətinin müstəqil və ən öndə gedən 

növü  olaraq  neft  sənayesinin  daxili  və  xarici  auditinin 

---

358 

 

təşəkkülü sırf ölkəmizin dövlət müstəqilliyi qazandıqdan sonra 

başlamış  və  qısa  müddət  ərzində  yeni  fəaliyyət  sferası  kimi 

formalaşmışdır.  

2. 

Neft 

sənayesinin 

daxili 

və 

xarici 

auditin  

formalaşmasının mühüm dövrləri, o cümlədən modern mühitdə 

üstün hesab edilən əsas nəzəri konsepsiyalar araşdırılmışdır ki, 

bu  fəaliyyət  növünün  mahiyyətindəki  yeniliklərin  nizamını  və 

onun  ölkəmizdə  tərəqqi  perspektivlərini  ortaya  çıxarmağa 

zəmin yaratmışdır. 

3. Ətraflı şərh etsək, daxili və xarici audit tam olaraq neft 

sənayesi  şirkətlərinin  maliyyə-təsərrüfat  işləri  üzərində 

monitorinq  və  ilk  öncə,  menecmentin  əlverişliliyinə  nəzarət 

olaraq izah edilir.  

4.  Hazırki  iqtisadi  durumda  neft  sənayesi  şirkətlərdə 

daxili və xarici auditin vəzifələri yerinə  yetirilərkən mühasibat 

uçotunun  informasiyalarından  bütöv  olaraq  istifadə  olunmur, 

başqa  tərəfdən  də  uçot  işlərinin  görülməsində  auditə  yetəri 

qədər istinad olunmur.  

5.  Audit  keçirilərkən  auditorların  sərbəstliyinin  bərpası 

sahəsində  də  əlverişli  problemlər  hökm  sürməkdədir. 

Auditorların  birbaşa  təsərrüfat  subyektlərinin  və  onların 

şöbələrinin  liderlərinə  tabe  olmadıqlarını  təsdiqləyən 

qanunvericilik normaları, o cümlədən əxlaqi normalar mövcud 

deyildir və yaxud onlara riayət edilmir.  

6.  Audit  mümkün  sahibkarlıq  riskinin  ortaya 

çıxarılmasına  yönəlmiş  xəbərdarlıq  etmə  və  proqnoz  vermə 

xarakterinə sahib olmalıdır. 

7.    Neft  sənayesinə  aid  riskyönümlü  daxili  və  xarici 

auditin    konsepsiyasının  tərtib  edilməsi    əsas  vəzifə  sayılır. 

Auditin  yaradılması  konsepsiyasının  tərtib  edilməsi  COSO 

Komitəsinin 

“Qurumlarda 

risklərin 

idarə 

edilməsi” 

inteqrallaşdırılmış nümunəsi çərçivəsində tətbiq olunmalıdır. 

 

---

359