Konformatsiya nima?

38 - savol
Konformatsiya nima?
Konformatsiya - bu molekuladagi bir -biriga osonlik bilan aylana oladigan turli xil atomlarning joylashishini anglatadi. Bu o'zaro xona haroratida osonlikcha sodir bo'lishi mumkin. Shuning uchun bu tuzilmalar juda moslashuvchan.
Biroq, har xil tuzilmalarni bir -biridan ajratib bo'lmaydi. Bu turli xil tuzilmalar uglerod atrofida uglerodli yagona bog'lanishlarga (CC bog'lanishlari) aylanishidan kelib chiqadi. Qanday bo'lmasin, biz bitta molekula uchun turli xil konfiguratsiyalarni olishimiz mumkin.
Konfiguratsiya nima?
Konfiguratsiya - bu molekuladagi bir -biriga osongina aylana olmaydigan turli xil atomlarning joylashishini anglatadi. Shuning uchun bu tuzilmalar unchalik moslashuvchan emas. Konformatsiyalardan farqli o'laroq, bu tuzilmalarni ajratish mumkin (biz bir konfiguratsiyani boshqasidan ajratishimiz mumkin).
Bir tuzilmani boshqasiga aylantirish uchun, biz mavjud kimyoviy aloqalarni uzishimiz yoki atomlar o'rtasida yangi kimyoviy bog'lanishlar qilishimiz mumkin. Masalan, cis-trans tuzilmalari har xil konfiguratsiyalardir.
Konfiguratsiya va konfiguratsiya o'rtasidagi farq nima?
Konformatsiya - bu molekuladagi bir -biriga osonlik bilan aylana oladigan turli xil atomlarning joylashishini, konfiguratsiya esa - molekuladagi bir -biriga osonlik bilan aylana olmaydigan turli xil atomlarning joylashishini anglatadi. Bu konfiguratsiya va konfiguratsiya o'rtasidagi asosiy farq. Bundan tashqari, konformatsiyalarni bir -biridan ajratib bo'lmaydi, bir xil molekulaning konfiguratsiyalari ajralib turadi. Bunga qo'shimcha ravishda, biz molekulani uglerod atrofida uglerodli bitta bog'lanishga aylantirish orqali konformatsiyalarni o'zaro almashtira olamiz. Bir konfiguratsiyani boshqasiga aylantirish uchun biz mavjud aloqalarni uzib, yangi kimyoviy bog'lanishlar qilishimiz kerak.

39-savol

40 ) Индукцион таъсир ва унинг хос хусусиятлари. Органик бирикмада углерод атоми (ёки бошқа атом) электроманфийлиги ундан фарқ қиладиганатом томон силжийди. Бунинг натижасида атомлар қисман қутбланади, бу эса ўз навбатида қўшни боғ электронларининг силжишига ва атомларнинг қутбланишига сабаб бўлади. Таъсирнинг оддий (-боғлар) боғларнинг кетма-кет қутбланиши орқали узатилиши индукцион таъсир деб аталади. Индукцион таъсир J харфи билан белгиланади ва ўз йўналишига кўра мусбат (+J) ва манфий (-J) бўлиши мумкин.Cl-атомининг –J таъсири кислород анионининг +J таъсири Бунда қисман хосил бўлган зарядлар таъсир кўрсатаётган атомдан узоқлашган сари камайиб боради, яъни +>’+>’’+ ёки ->’->’’-.Индукцион таъсир натижасида боғ ёки молекула қутбланиб диполь моментга эга бўлиб қолади. Таъсир қилувчи атом ўзига электронларни тортса унинг таъсири манфий (-J), электронларни ўзидан итарса мусбат (+J) бўлади. Водород атомининг таъсири шартли равишда 0 деб олинади. Индукцион таъсирнинг йўналиши -боғ бўйлаб чизилган стрелка билан кўрсатилади.

41) Индукцион таъсирнинг ўзига хос хусусиятлари қуйидагилардан иборат:

1. Индукцион таъсирнинг кучи таъсир кўрсатаётган атом ёки атомлар гурухининг заряди ортиши билан ортади. Ион шаклидаги атом ёки атомлар гурухи кучли ва узоқ масофага таъсир кўрсатади. -SR2-NR3 < < -OR2
-J: +J: -O < -S
2. Таъсир кўрсатувчи атомнинг электроманфийлиги қанча кучли бўлса,
унинг манфий индукцион таъсири -J шунча катта бўлади.
-J: -NR2 < -OR < -F ; -I < -Br < -Cl < -F ; -CR=NR < -CR=O
3. Барча тўйинмаган гурухлар -J манфий индукцион таъсир кўрсатади ва у гурухнинг тўйинмаганлик даражаси ортиши билан кучаяди.
-J: -CRқNR < -CN < -SO2R < -NO2-J: -CRқCR2 < -CRқCR-CRқCR2 < C6H5- < -CRқCқCR2 < -CCR
4) H C боғининг қутблилиги оз бўлсада борлиги учун алкил
гурухлар +J мусбат индукцион таъсир кўрсатади.
+J: -CH3 < -C2H5 < -CH(CH3)2 < -C(CH3)3
5) Таъсир кўрсатувчи атомнинг электроманфийлиги қанчалик кичик
бўлса, унинг мусбат индукцион таъсири ___ шунчалик кучли бўлади.
+J: -Li > -BeR > -BR2 ; -Na > -MgR > -AlR2 > -SiR3
42) ИНДУКЦИОН ТАЪСИРНИНГ ИШОРАСИ (ЙЎНАЛИШИ) ВА КУЧИНИ АНИҚЛА УСУЛЛАРИ
1. Турли атом ёки атомлар гурухини тутувчи бир синфга мансуб органик бирикмаларнинг хоссаларини таққослаш усули. Мисол тариқасида карбон кислотларнинг диссоциация константаларини аниқлашни келтириш мумкин.
2. Метил ёки этил гурухи тутган турли бирикмалар ПМР спектридаги протонлар сигналининг кимёвий силжиш тўғрисидадаги маълумотларни таққослаш усули. Бундай усулга мос мисол хам юқорида берилган.
3. Бир модданинг, масалан, метаннинг хосилалари бўлган турли моддалар диполь моментларини таққослаш усули.
4. Эркин энергиянинг чизиқли корреляцияси (Гаммет тенгламасидан) дан келиб чиқадиган ўринбосарларнинг константаларини () таққослаш усули.
Келтирилган бу усуллар ёрдамида таъсир кўрсатаётган атом ёки
атомлар гурухининг индукцион таъсир йўналиши (+ ва-J) ва кучини аниқланади.

15 savol
Organik birikmalarning tuzilish nazariyasi

A.M.Butlerov 1860 yilda tuzilish nazariyasini yaratdi. Nazariyaning ikki xil ta'rifi mavjud: A.M.Butlerov ta'rifi va uning xozirgi zamon ta'rifi.

A.M.Butlerov ta'rifi: “Murakkab zarrachaning kimyoviy tabiati uning tarkibiga kiruvchi elementar zarrachaning tabiatiga, ularning miqdoriga va kimyoviy tuzilishiga boqliq”.

Xozirgi zamon ta'rifi: “organik birikmalarning fizik va kimyoviy xossalari uning tarkibiga xamda kimyoviy elektron va fazoviy tuzilishiga boqliq”. Bu ta'rif birikmalarning xamma xossalarini xisobga oladi

13 savol
Organik kimyoda uglerod atomining elektron tuzilishini bilish organik moddalardagi bog’larning tabiatini tushunishga yordam beradi. Uglerod atomining elektron konfigurasiyasi quyidagicha: 126C. 1s22s22p2.

Atom orbitallar s, p, d va hokazo orbitallarga bo’linadi. s-orbital shakli sferik ya'ni sharsimon bo’ladi va bu orbital bo’ylab xarakterlanadigan elektron s-elektron deyiladi. p-atom orbitali gantelsimon harakat qiladigan elektronlar p-elektronlar deyiladi va ularning harakatidan hosil bo’ladigan elektron bulutlari o’zaro perpendikulyar va koordinatlar o’qi bo’ylab yo’nalgan bo’ladi. Shu sababli ularni px, py, pz - orbitallar deb ham belgilanadi

19.
Углерод атомига 3 хил валент холат тегишли.

Электронлари sp3-гибридланишига эга бўлган углерод атоми бошқа атомлар (масалан углерод, кислород, азот ва х.к.) билан оддий (-сигма) боғлар хосил қилади. Углерод атомининг бундай валент холати унинг биринчи валент холати деб аталади. Масалан, CH4, CH3-CH3, CH3-OH, CH3-CH(CH3)-CH3 каби бирикмаларда углерод биринчи валент холатдадир.
Гибридланишда углерод атомининг фақат 2s ва 2p2 орбиталлари иштирок этиши хам мумкин. Бунда учта янги sp2-гибрид орбиталлар хосил бўлади. Бундай гибридланиш sp2-гибридланиш деб аталади. Бундай гибрид электронларга эга бўлган углерод ясси деб аталади ва у бошқа атомлар билан қўш боғ орқали боғланган бўлади. Бундай углерод атоми иккинчи валент холатидаги углерод деб аталади.
Гибридланишда фақат 2s ва 2p орбиталлар хам иштирок этиши мумкин. Бунда янги иккита sp гибрид орбиталлар хосил бўлади. Гибридланишнинг бу тури sp-гибридланиш деб аталади. sp-гибрид электронли углерод уч боғ ёки иккита қўш боғ тутган углерод атоми бўлган бирикмаларда бўлади. Углерод атомининг бу валент холати учинчи валент холат деб аталади.
20.
Органик бирикмаларда биз уч хил углерод-углерод ковалент боғидадуч келамиз. Булар оддий (С-С), қўш (СқС) ва уч (CC) углерод-углерод боғлардир. Бу боғларни p, sp3, sp2ва sp-атом орбиталлари хосил қилади. Боғхосил бўлишида иккита атом орбиталлари (АО) иккита молекуляр орбитал (МО) га айланади. Бу молекуляр орбиталлардан бири боғловчи, иккинчиси эса бўшаштирувчи молекуляр орбиталлардир.
Масалан: С-С оддий углерод-углерод sigma-боғи хосил килади ва sp3 гибрид атом орбиталлар хосил килади.
Углерод-углерод қўш боғ хосил бўлганда боғларнинг бири sigma -, иккинчиси эса pi-боғ бўлади. sigma- боғни иккита углерод атомига тегишли 2 та sp2-гибрид атом орбиталлари хосил қилади. p-атом орбиталларининг таъсирлашуви натижасида pi-боғнинг хосил бўлади.
Углерод-углерод уч боғидаги боғлардан бири sigma-боғ бўлиб, бу боғни углеродларнинг sp-гибрид атом орбиталлари хосил қилади. Қолган иккита боғ pi-боғ бўлиб, улар p-атом орбиталларининг жуфт-жуфт бўлиб таъсирлашувидан хосил бўлади.
21.
углерод атомининг электрон тузулиши унда 2 та жуфтланмаган тоқ электрон борлигини кўрсатади ва шунинг учун углерод атоми фақат икки валентли бўлиши керакдек кўринади. Хақиқатда эса углероднинг икки валентли бирикмалари кам ва қарорсиз бўлиб, углерод асосан тўрт валентлидир. Бу холат шу билан тушунтириладики, 2s2 орбиталдаги электрон жуфт бир-биридан ажралиб улардан бири 2pz орбитални эгаллайди ва углерод атоми қўзғолган холатга ўтади. Бу холатда тўртта тоқ электрон мавжуд бўлиб, улар углероднинг тўрт валентли бирикмалар хосил қилишини таъминлайди.Бу электронлар хисобига кимёвий боғлар хосил бўлганда маълум энергия ажралиб чиқади. Бу энергия 2s2 орбитал электронларни ажратишга сарф бўлган энергиядан анча кўпдир. +ўзғолган углерод атомининг электрон тузулишига қаралганда хосил бўладиган боғлар 2 хил бўлиши керак, яъни боғлар s- ва p-электронлар хисобига 2 хил бўлиши керак. Амалда эса тўрттала электрон хисобига хосил бўладиган тўртта боғ бир хилдир. Масалан, метан CH4 да хамма боғлар тенг қимматли бўлиб, мунтазам тетраэдрнинг учларига йўналган бўлади, бу боғлар орасидаги валент бурчак эса 109°28’ га тенгдир. Тўрттала боғнинг бундай тенг қимматли бўлишига сабаб 2s орбитал билан 2p3 орбиталлар қўшилиб тўртта янги орбиталларни хосил қилади. Бу орбиталлар гибрид орбиталлари дейилади ва sp3 гибрид орбиталлари деб ифодаланади. гибрид орбиталларнинг хосил бўлиш жараёни эса гибридланиш деб аталади.