Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G‟OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 27-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublishing.
org
88 
boyligi bilan uzviy bog‗liq hamda mazmunan u bilan belgilanadi. Har qanday ustqurma 
hodisa kabi huquqiy munosabatlar ham moddiy (iqtisodiy) munosabatlarga tayanadi. Bu 
fikrga yana shuni qo‗shimcha qilish mumkin: huquqiy munosabatlar, nafaqat, iqtisodiy 
munosabatlarga, balki hayotda huquqning mavjud bo‗lishini taqozo etadigan barcha 
holatlarga ham tayanadi. Huquqiy munosabatlarni ta‘riflaganda hamisha e‘tibor beriladigan 
muhim sifatlardan biri ularning mafkuraviy tabiatidir. Mafkuraviylikni sobiq totalitar 
tuzumdagi sinfiylik bilan aralashtirib yubormaslik lozim. O‗z mohiyatiga ko‗ra, mafkura 
ijtimoiy-siyosiy hayotga oid turli qarashlar, fikrlar va nazariyalar tizimidir. Masalan, erkin 
bozor va tadbirkorlik munosabatlariga o‗tish – mafkuradir; davlat va jamiyatning dinga 
munosabati ham mafkura; aholining kam ta‘minlangan qatlamlarini ijtimoiy 
himoya qilish ham mafkura va h.k. Shuningdek, huquq va unga mos huquqiy munosabatlar 
hamisha mafkuraviy hodisalar bo‗lib qolaveradi. Mafkuraviylikning yana bir xususiyati 
shundaki, huquqiy munosabatlar avvalambor kishilar ongi orqali o‗tib (huquqiy ong sifatida 
mavjud bo‗lib), so‗ng real voqelikka aylanadi. 
2. Huquqiy munosabat – huquq normalarining insonlar xulqatvoriga ta‘siri natijasida 
vujudga keladigan munosabat. Huquq normasi bilan huquqiy munosabat o‗rtasida uzviy 
bog‗liqlik mavjud. Hayotda faqat yuridik normalarda nazarda tutilgan huquqiy 
munosabatlargina mavjud bo‗ladi. Kishilar o‗rtasidagi muayyan munosabatlarga huquqiy 
norma qo‗llanilgach, ular huquqiy munosabatlarga aylanadi. Ijtimoiy munosabatlarning 
huquqiy tartibga solinishini ixtiyoriy hodisa emas, balki qonuniyatli jarayon deb tushunish 
lozim.
Shunday qilib, huquqiy munosabat – bu huquqiy normalarning kishilar xatti-harakati, 
xulq-atvoriga ta‘sir etishi oqibatida vujudga keladigan, davlat tomonidan qo‗riqlanadigan 
hamda uning ishtirokchilarida subyektiv huquq va yuridik majburiyatlar mavjudligi bilan 
tavsiflanadigan ijtimoiy munosabatlardir. Jamiyat hayotida yuzaga keladigan huquqiy 
munosabatlar nihoyat darajada turli-tumandir.