Konferensiyasi

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G‟OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 27-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublishing.
org
85 
O„ZBEKISTON – HUQUQIY IJTIMOIY DAVLAT 
Ibodulloyev Lazizbek Iskandarbek oʻgʻli
BuxDUning Pedagogika instituti tabiiy
va gumanitar fanlar fakulteti
1-bosqich talabasi 
Annotatsiya: 
Maqolada Oʻzbekistonning huquqiy asoslar shuningdek huquqiy 
ijtimoiy nazariyalar atroflicha yoritilgan 
Kalit soʻzlar:
Huquq, ijtimoiylik, sotsial, tengsizlik, fuqarolik, davlat, mehnat 
Mustaqillikka erishgandan so‗ng o‗tgan chorak asr mobaynida mamlakatimiz ilmiy 
hamjamiyati, shu jumladan, huquqshunoslar, asosiy e‘tiborni istiqbolda barpo etilishi 
mo‗ljallanayotgan huquqiy davlatni ta‘rif va tavsif etishga, uning turli xususiyat hamda 
fazilatlarini ochishga, izohlashga qaratib keldilar. Аyni vaqtda, davlatimizning ijtimoiy 
tabiatini, ijtimoiy vazifasi va faoliyatini (funksiyasini) tahlil etish olimlar va 
mutaxassislarning diqqat-markazidan chetda qolayotir. Shu bois, «huquqiy davlat» 
kategoriyasi bilan bir qatorda «ijtimoiy davlat»fenomeni (hodisasi)ni ilmiy tadqiq va tahlil 
mavzusiga aylantirish muhim ilmiy, amaliy hamda metodologik ahamiyatga ega bo‗ladi. 
Ijtimoiy davlatchilik tushunchasi XIX asr oxiri XX asr boshlarida vujudga keldi. Bu 
davrda neoliberal nazariyotchilar «erkinlik»ning yangi «pozitiv» talqinini ilgari surib, 
davlatning ijtimoiy yo‗naltirilgan siyosatni ta‘minlash majburiyati g‗oyasini ilgari surdilar. 
Bunga ko‗ra, davlat «ijtimoiy tengsizlik» ni bartaraf etishi, ya‘ni boylik va qashshoqlik 
o‗rtasidagi nisbatni muvozanatlashi lozim edi. Shu tariqa davlatning «ikkinchi avlod» inson 
huquqlarini (ya‘ni, ijtimoiy-iqtisodiy va madaniy huquqlar) ta‘minlash bilan bog‗liq 
faoliyatini nazarda tutuvchi «ijtimoiy davlat» g‗oyasi, ta‘limoti paydo bo‗ldi. U XX asrning 
ikkinchi yarmida keng rivoj topdi. Ikkinchi jahon urushidan keyin bir qator G‗arbiy 
Yevropa mamlakatlarining (GFR, Fransiya, Italiya, Rossiya, Turkiya, Daniya, Shvetsiya va 
boshq.). Konstitutsiyalarida «ijtimoiy davlat» («sotsial davlat») formulasi o‗z ifodasini 
topdi.Keng tarqalgan talqinga binoan, ijtimoiy davlat, eng avvalo, ijtimoiy adolat haqida, 
o‗z fuqarolarining farovonligi, ularning ijtimoiy himoyalanganligi xususida g‗amxo‗rlik 
qiladigan davlatdir. Bunday davlat erkinlikni ta‘minlash vazifasini aholining ijtimoiy nochor 
qatlamlari(ishsizlar, mehnat qobiliyatini yo‗qotganlar, boquvchisidan ajralganlar, nogironlar 
va h.k.)ni ijtimoiy himoyalashi bilan qo‗shib olib boradi. 
«Ijtimoiylik»ning asosiy sharti – inson shaxsiga, uning sha‘ni, qadr-qimmati, erkiga asrab-
avaylab munosabatda bo‗lishdan iborat. Davlatning mohiyati uning faoliyat yo‗nalishlarida 
mujassamlashadi. Davlat faoliyatining muayyan qismini ijtimoiy vazifalarni bajarish tashkil 
etadi. Аna shunday vazifalar faoliyatining aksariyatini tashkil etgan demokratik davlatlar – 
ijtimoiy davlat sanalishi mumkin. 
Ijtimoiylik, avvalo, bu adolat, ya‘ni ko‗pchilikning manfaatiga muvofiqlikdir,
ikkinchidan, insonlarning hamjihatligi ifodasidir. Shunga ko‗ra, hayotni adolatliroq 
qiladigan har qanday qoida, har qanday qonun, har qanday tartib ijtimoiydir. 

---