Konferensiyasi

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR: 
 
1.Abduqodirov A.A va boshqalar. Axborot texnologiyalari. Akademik litsey va kasb-
hunar kollejlari uchun darslik. T.:O‘qituvchi, 2002.
2.Kenjayev.O va boshq. Ta‘limda axborot texnologiyalari. O‘quv qo‘llanma. T: 
―Iqtisod-moliya‖, 2013. 
3. Azizxo‘jayeva N.N. Pedagogik texnologiya va pedagogik mahorat. – T: Fan 2006 

---

“ZAMONAVIY TA‟LIM TIZIMINI RIVOJLANTIRISH VA UNGA QARATILGAN KREATIV G‟OYALAR, 
TAKLIFLAR VA YECHIMLAR” MAVZUSIDAGI 27-SONLI RESPUBLIKA ILMIY-AMALIY ON-LINE 
KONFERENSIYASI 
www
.
bestpublishing.
org
193 
XORIJIY TILLARNI BARVAQT O`RGANISH AFZALLIKLARI VA BU 
BORADA AYRIM TAVSIYALAR 
 
Odirov Zohid
Qashqadaryo viloyati Qamashi tumani
 73-maktabning nemis tili fani o`qituvchisi 
 
Xorijiy tilni qancha barvaqt o`rgansa, bu jarayon shuncha oson kechadi. Bog`cha 
yoshidanoq bolalarga chet tilini og`zaki – o`yin tarzida o`rgatib borish, kelgusida ularning 
erkin muloqot qilishlari uchun yordam beradi. Xo`sh, ko`proq xorijiy tilni o`rganish qay 
tarzda amalga oshiriladi? Nechta chet tilini o`rgangan ma‘qul? Bu borada turli qarashlar 
mavjud. Nemis jurnallarida yozilishicha, Soniya Ladet ismli qiz ko`p tillarni o`zlashtirish 
bo`yicha boshqalarga o`rnak bo`la oladi. Unda 18 yoshidayoq birdan ortiq xorijiy tillarni 
o`rganish, boshqa davlatlar madaniyati bilan tanishish istagi paydo bo`ladi. Hech qancha 
vaqt o`tmay Parijda voyaga yetgan, nemis ota va xitoy ona farzandi bo`lgan bu qiz (avval 
boshdan 3 tilda muloqot qilib katta bo`lgan) til bo`yicha boy xazinasiga ega bo`ladi: 
muzokaralarni arab tilida olib boradi, ingliz tiliga esa tarjima qiladi, moda tadqiqotchisi 
sifatida kasb yuzasidan yapon tilida ish yuritadi, maktabda esa rus tilini o`rgangan edi. ―Bu 
bilan u Evropa Ittifoqi til siyosatiga namuna bo`la oldi, chunki ayni damda 44 % fuqaroga 
aqalli bitta xorijiy tilda muloqot qilish qiyinlik qilmoqda‖ deb yozadi olmon nashri. 
Chet tilini erta o`rganish – aytaylik maktabgacha – doimiy munozaralarga sabab 
bo`ladi. Ko`pchilik ota-onalar bunda yaxshi tomonlarni, farzandlari uchun imkoniyatlarga 
ertaroq ega bo`lishni ko`rmoqda. Lekin tanqidiy fikrlar ham yo`q emas: chet tillarini 
o`rgatish orqali kichik yoshdagi bolalar qiynab qo`yilmaydimi? Olimlar bunday 
tashvishlarga also o`rin yo`qligini isbotladilar. Osiyo va Afrika bolalari kundalik hayotda 
ko`proq tildan foydalanadilar. Maktabda va boshqa muassasalarda bir tilda, muloqot 
jarayonida boshqa tilda, oilada yoki qishloqda yana boshqa tilda. ―Miyamiz turli tillarni 
o`rganishga moslashgan. Agar farzandlarimizga bunday imkoniyatni bermasak, ular 
qobiliyatiga past baho bergan bo`lamiz‖ deydi Hamburg universiteti tilshunos olimi Yurgen 
Mayzel. Tadqiqot farzandlari barvaqt chet tillarini o `rganishlari muhim deb hisoblaydigan 
ota-onalarni qo`llab quvvatlaydi. Bola 3 yo 4 yoshida begona tilda muloqot qilishi oson 
kechadi. Biroq 4 yoshdan so`ng o`zga tilda fe`llarni tuslash xatodan holi bo`lmaydi. Sakkiz 
yoshdan o`n yoshgacha bolalarcha oson til o`rganish davri ortda qoladi. Bu esa bola 
endigina maktabda 1-chet tilini o`rganish vaqtiga to`g`ri keladi. Ota-onalar bolalarining 
ko`p tillarni o`rganib ulg`ayishlari ijobiy ta`sirga ega ekaniga ishonishlari qiyin, albatta. 
Nega mening farzandim 2-xorijiy tilda gapirmaydi? Nega bir tilli bolalarga qaraganda tilni 
o`zlashtirish jarayoni uzoqroq davom etadi? Bu kabi savollar ikki tilli bolalarning ota-
oanalariga tinchlik bermaydi. Yoki bolalar o`yin jarayonida chet tilida muloqot qilmaydi, 
chunki ular boshqacha bo`lishini xohlamaydilar. Bunday hollarda ota-onalar sabrli 
bo`lishlari lozim. Bu sabr esa keyinchalik o`z mevasini beradi. Barcelona universiteti 
psixologi Albert Costaning kuzatishicha ko`p tillarni o`zlashtirish bilan bir qatorda bolalar 
boshqa layoqatlarga ham ega bo`lib boradilar. Psixologning fikricha, ikki tilli bolalar 

---