Konchilik” fakulteti “konchilik ishi” kafedrasi “geodeziya”

Azimutlar. Joyda berilgan chiziq uchidan o‘tgan meridianning shimol yo‘nalishidan soat strelkasining yurishi bo‘yicha chiziq gorizontal qo‘yilishining yo‘nalishigacha bo‘lgan burchak azimut deyiladi va A bilan belgilanadi. Masalan, ABCD poligonda AB chiziqning (2.5-shakl) azimuti A₁ ga teng bo‘lib, A_AB =A₁ shaklida yoziladi. Xuddi shunga o‘xshash, BC chiziq azimuti A_BC =A₂ va A_CD=A₃, A_DA=A₄. Azimut qiymati 0° dan 360° gacha bo‘la oladi, ya’ni 0° A  360°. Azimut qiymati berilsa, shu azimutga tegishli chiziqni yasash mumkin.
Masalan, MN chiziqning azimuti A_MN=120°00' bo‘lsa, chiziqni yasash uchun M nuqtani belgilab (2.6-shakl), undan meridian SHJ o‘tkaziladi; keyin transportir yordamida M nuqtada shimoldan hisoblab 120° burchak yasaladi.
To‘g‘ri va teskari azimut. Geodeziyada chiziq nomini ikki harf bilan belgilashda harflarning oldin-keyinligiga qarab, chiziq yo‘nalishi o‘zgaradi va, shunga yarasha, chiziq azimutining qiymati ham turlicha bo‘ladi. Masalan,
2.7-shaklda AB chiziqni to‘g‘ri desak BA chiziq teskari bo‘ladi; bu chiziqlarning azimutlari ham to‘g‘ri va teskari deyiladi.


2.5-shakl.
AB chiziqning A nuqtasidan SH_AJ_A meridianini, B nuqtasidan SH_BJ_B meridianini utkazsak, azimut ta’rifi bo‘yicha AB chiziqning azimuti A_AB=A to‘g‘ri azimut, BA chiziqning azimuti A_BA=A' teskari azimut bo‘ladi. To‘g‘ri va teskari azimutlar orasidagi munosabatni quyidagicha chiqarish mumkin. B nuqtadan A nuqta meridiani SH_AJ_A ga parallel SH_AJ_A, chiziq o‘tkazib, burchaklarni shakldagicha belgilasak quyidagini yozamiz:
A'=A+180°+, (2.1)
bu yerda  — ikki meridian orasidagi burchak bo‘lib, meridianlarning yaqinlashish burchagi deyiladi. SHunday qilib, teskari azimut to‘g‘ri azimut bilan 180° va meridianlar yaqinlashish burchagi yig‘indisiga teng. A nuqtaga nisbatan B nuqta o‘ngda (misoldagi kabi) bo‘lsa,  musbat, chapda (g‘arbda) bo‘lsa,  manfiy bo‘ladi, shunga ko‘ra (2.1) formula o‘zgarmaydi,  o‘z ishorasi bilan olinadi.

2.6-shakl. 2.7-shakl.