|
MAHALLIY QARSHILIK KOEFFITSIENTINI TAJRIBA YORDAMIDA ANIQLASH
Ishdan maqsad:
a) Har xil suyuqlik sarfida tajriba yordamida mahalliy qarshilikda bosim yuqotilishini aniqlash.
b) Mahalliy qarshilik koeffitsienti ξ bilan Resoni orasidagi bog`lanishni o`rnatish.
v) ξ qiymatini nazariy yoki ma'lumotnoma qiymati bilan solishtirish.
Qisqacha nazariy ma`lumot.
Quvurning qismlarida tezlikning kattaligi va yo`nalishi bo`yicha keskin o`zgarishga mahalliy qarshiliklar deb ataladi.
Mahalliy qarshiliklarga quvurga suyuqlikning kirishi, jo’mraklar, quvurning diametri o`zgarishi va boshqalar kiradi.
Mahalliy qarshiliklarda suyuqlik oqimi deformatsiyalanadi va bu oqimning ko`ndalang bo`yicha tarqalishini buzilishiga olib keladi ya'ni, suyuqlik uyurmalarini hosil etadi.
Oqimning deformatsiyalangan qismi mahalliy qarshiliklardan keyin ham ancha joygacha davom etadi va sekinlik bilan tartibga tusha boshlaydi.
Mahalliy qarshilikda yo`qotilgan energiya Vaysbax tenlamasi yordamida hisoblanadi.
bu yerda ξ – mahalliy qarshilik koeffitsienti deb ataladi. Vaysbax tenglamasida suyuqlik tezligi v odatda mahalliy qarshilik orasidagi qiymati qo`yiladi.
Mahalliy qarshilik koeffisienti jiddiy ravishdagi mahalliy qarshilikning turiga, uning
geometrik tuzilishiga, suyuqning oqim tezligiga, uning zichligiga, qovushqoqligiga hamda oqim harakatlanayotgan quvur diametrlariga bog’liq. Bu koeffisient odatda tajriba yo’li bilan aniqlanadi.
O
qimning keskin kengayishi, napor kattaligining yo’qotilishi nazariy ravishda Bord formulasi yordamida aniqlanishi mumkin.
bu yerda: hкк - keskin kengayishda naporni yo’qotilishi, sm
-- suyuqlik harakatining kengayishgacha bo’lgan o’rtacha tezligi.
- xuddi kengayishidan so’ng o’zgarish quyidagi holga keladi.
Bu yerda
-kengayishgacha bo’lgan kesim yuzasi sm2
- kengayishdan so’ng kesim yuzasi sm2
2) Oqimning keskin torayishi uchun
Mahalliyqarshilik koeffisienti keskin torayishi nazariy qiymati quyidagi formula yordamida
aniqlanadi:
3) Tiqimning jumrakuchunmahalliyqarshilikkoeffisienti uning konstruksiyasiga va ochish
darajasiga bog’liq. Koeffisientlar qiymati burilish burchagiga bog’liq ravishda tiqim jumragi 5.1
jadvalida keltirilgan.
5.1 jadval
Burilish burchagi
|
5
|
10
|
20
|
30
|
40
|
50
|
60
|
65
|
Qarsh. koef.
|
0.05
|
0.029
|
1.56
|
5.47
|
17.3
|
52,6
|
206
|
485
|
Tajriba qurilmasining tuzilishi.
O`rganilayotgan mahalliy qarshilik, 5.1-rasm tajriba qurilmasining uchastkasiga jo’mraklar (8) va jo`mrak (7) orasida o`rnatiladi.
Jo’mrak (3) holatiga qarab, biz suvni bosim idishi (1) dan yoki to`g`ri nasos (3) orqali yuborishimiz mumkin.
Mahalliy qarshilikdagi bosimlar farqi (mahalliy qarshilikgacha va undan so`ng) diametrlari d1, d2 bo`lgan uchastkalarda differensial pezometrlar to`plami bilan o`lchash mumkin (5.1 rasmga qarang).
Suyuqlikning sarfi oldingi ishlar kabi, hajmiy usul bilan o`lchanadi.
5.1-rasm
1- Jo’mrak. 2 – Nasos orqali suyuqlik beruvchi quvur. 3 - Bosimli suyuqlik idish. 4 – Pezometrlar. 5 – Birinchi kesim. 6 – Ikkinchi kesim. 7,8 – Jo’mrak. 9 – O`lchov idishi.10 – Suyuqlik sathini ko`rsatuvchi naycha.
Tajribani bajarish tartibi.
Jo`mrak (1) ochiladi, jo’mrak (8) ni yopiq holatiga qo`yamiz. Jo’mrak yopiladi. Nasos yurgizilib bosim idishi (3) suv bilan to`latiladi.
J o`mrak (1) ochilib differensial pezometrda suyuqlik sathini yuqori qiymati hosil qilinadi.
Oqimni o`lchov idish (9) ga yo`naltirib suyuqlikning hajmi vaqt birligiga o`lchanadi.
Differensial pezometrlarning ko`rsatishi yozib olinadi.
Jo`mrak (8) yordamida suvning sarfi o`zgartirib olib, tajriba 3-4 marta qaytariladi.
Olingan qiymatlar jadval (4.1 jadvalga) ga kiritiladi.
Hisoblash usuli.
Bernulli tenglamasi yordamida mahalliy qarshilikda yo`qotilgan bosimni (uzunlik bo`yicha yo`qotilgan bosim hisobga olinmaydi) topamiz.
Bu tenglamani quyidagi ko`rinishda yozishimiz ham mumkin.
bu yerdan quvurning gorizonal uchastkasi uchun z1=z2; Pezometrik bosimlar farqi differensial pezometrlar yordamida o`lchanadi va hII teng bo`ladi.
Shunday qilib hm teng bo`ladi:
ga teng bo`ladi.
Shunday qilib mahalliy qarshiliklarda bosim yuqotilishini topish uchun suyuqlikning sarfini bilishimiz kerak; chunki suyuqliklarning tezligi uning sarfi orqali topiladi.
Hisoblash tartibi.
Har bir o`lchov uchun suyuqlik sarfini topamiz.
(sm3/sek);
O`rtacha oqim tezligini topamiz.
; (sm/sek); ; ;
Uchinchi tenglama yordamida mahalliy qarshilikda bosim yuqotilishini aniqlaymiz.
Keskin kengayish mahalliy qarshiligi uchun hm ning nazariy qiymati
bu yerda - oqimning to’lilsolishtirma energiyasi
J
umrak uchun
Quvurning torayishida va kengayishida naporning yo’qotilishi mahalliyqarshilikgacha va
undan keyingi to’liq solishtirma energiyalar farqi yordamida aniqlanadi.
Mahalliy qarshilik tajriba qiymatlari quyidagi formula yordamida hisoblanadi.
Mahalliy qarshiliklar koeffisienti nazariy qiymatlari hisoblanadi va tajriba
natijalari bilan taqqoslanadi.
Olingan natijalar jadvalga yoziladi.
5.2 jadval
№
|
Пьезометрларнинг кўрсаткичлари
|
W
|
T
|
Ўзгармас катталик
|
Бирдан кенгайиш
|
Бирдан торайиш
|
Жумрак
|
d=2см
D=5см
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
|
См
|
см
|
см
|
см
|
см
|
см
|
см3
|
с
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
5.3jadval
№
|
Q
|
Vd
|
VD
|
hpp
|
hpc
|
hkp
|
|
|
|
|
|
|
|
см3/с
|
см/с
|
см/с
|
см
|
см
|
см
|
|
|
|
|
|
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6
|
7
|
8
|
9
|
10
|
11
|
12
|
13
|
Nazorat savollari.
Mahalliy gidravlik qarshilik iborasini ta'riflang?
Nimalar mahalliy qarshiliklar hisoblanadi?
Mahalliy qarshiliklar natijasida bosimni pasayishi qaysi formula bilan aniqlanadi?
Bord formulasini yozing va uni qanaqa ko`rinishdagi mahalliy qarshiliklar uchun o`rinli ekanligini izohlang?
TAJRIBA ISHI №6.
Do'stlaringiz bilan baham: | 
