Konchilik elektr mexanika

6-tajriba qurilmasining sxemasi

Teshikdan oqib chiqayotgan oqimchaning trayektoriyasini parabola deb olib tezlik koeffitsientini aniqlaymiz. Oqimchani gorizontal og`ish trayektoriyasi

bundan:
W_a- amaliy tezlik, m/s

X va Y – oqimcha trayektoriyasning koordinatalari.

Koordinata boshi, «X» o`qining nol nuqtasida normal, oqimcha buyni yo`nalishiga parallel yurib uning siqilgan kesimi markazida yotadi, «Y» o`qi esa vertikal buyicha yo`nalgan va pastga qaragandir.
Nazariy tezlik va mahalliy qarshilik koeffisientlari.

T ajriba natijalarini umumlashtirish.

O`lchash va hisoblash natijalari jadvallarga yoziladi. Tajriba bir xil bosim uchun kamida uch marta takrorlanishi kerak.

6.1-jadval

Oqimchaning siqilishi koeffisenti aniqlash.

№				ўр	Doimiy kattaliklar
	см	см^2
1	2	3	4	5	6
1. 2.					d=11

6.2 – jadval

Sarf koeffisientini aniqlash.

№	Н	W	t	Q	QH		ўр
	см	см^3	сек	см^3/с	cм^3/сек
1	2	3	4	5	6	7	8
1. 2.

6.3 – jadval

Gidravlik ishqalanish va tezlik koeffisientini aniqlash.

№	Н	Х	У	Уi	V	VH		ур		Doimiy kattalik
	см	см	см	cм	см/с	cм/с
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11
1. 2.

Nazorat savollari.

1. 
   Kichik teshik deb qanaqa teshikka aytiladi?
   
2. 
   Yupqa devor iborasini ta'riflang?
   
3. 
   Oqimchaning siqilish koeffitsientini aniqlash formulasini yozing?
   
4. 
   Oqimchaning siqilgan qismidagi o`rtacha tezligini aniqlash uchun ishlatiladigan formulani yozing.
   
5. 
   Oqimchaning siqilgan qismidagi tezligining haqiqiy qiymati qanday aniqlanadi?
   

TAJRIBA ISHI №8.
MARKAZDAN QOCHMA NASOSNI ASOSIY PARAMETRLARINI SINASH

Ishdan maqsad:

Markazdan qochma nasosning ishchi g`ildiragi aylanish sonining o`zgarmas qiymatida uning kompleks xarakteristikasini ko`rishdan va tezyurarlik koeffitsientini aniqlashdan iborat.
Qisqacha nazariy ma'lumot.
Nasoslar texnikaning suyuqlik bilan ishlaydigan turli sohalarida keng qo’llaniladi. Nasoslarda suyuqlik qaysi tipdagi kuchlardan foydalanib so’rilishiga qarab, ular dinamik yoki hajmiy nasoslarga bo’linadi.

Dinamik nasoslar o’zidan o’tqazayotgan suyuqlikning kinetik energiyasini orttiradi, so’ngra bu energiyaning ko’proq qismini bosim energiyasiga aylantiradi.

Hajmiy nasoslarda esa nasosdan o’tayotgan suyuqlikda potensial energiya ish bo’lmasining o’zida bo’ladi.

Markazdan qochma nasoslar dinamik nasoslar turkumiga kiradi. Bu nasoslarda suyuqlikka energiyani nasos korpusida aylanuvchi ish g’ildiragi kuraklari yordamida beriladi. Bunda parraklar orasida suyuqlik zarrachasi markazdan qochma kuch ta'sirida nasos kamerasiga intiladi. Bunday harakat natijasida ish g’ildiragi markazida bosim kamayib, ta'minlovchi idishdagi suyuqlik so’rish quvuri orqali ko’tariladi va ish g’ildiraklari kuraklari orasidan chiqib ketgan suyuqlik o’rniga yangi suyuqlik keladi. Nasos kamerasiga markazdan qochma kuch ta'sirida suyuqlikning kelishi natijasida bosim ortib, suyuqlik nasos kamerasidan haydash quvuriga ko’tariladi. Markazdan qochma nasoslarning ishlashi shu prinsipga asoslangan bo’ladi.

Inersiya va ishqalanish nasoslari - bu inersiya va ishqalanish kuchlari ta'sirida suyuqlikni harakatlantiradigan dinamik nasoslar guruhidir.

Hajmiy nasoslar guruhiga: porshenli, plunjerli, diafragmali, rotorli, shesterrnali, vintli nasoslar kiradi.

Markazdan qochma nasosning 8.1- rasmdagi ish sxemasini ko’ramiz. Markazdan qochma nasoslarning afzalliklari: ixchamligi, massasining kichikligi,kichik masshtabda bo’lsa ham yuqori ishlab chiqarishi, elektrodvigatel bilan bevosita ulana olishligi, suyuqlikni bir tekisda uzatishi, yoqish va boshqarish tizimining soddaligi.

Kamchiligi: kichik ishlab chiqarishdagi FIKining yuqori emasligi, ishlab chiqarishni oshirish bilan oqimning o’zgarishi.

Korpus (1) ni ichida val (3) ga maxkamlangan ishchi g’ildirak (2) joylashtirilgan, nasos korpusi naychalar (4) va (5) orqali so’ruvchi va oqimli quvurlarga biriktirilgan.

8.1-rasm
Markazdan qochma nasoslar nafaqat bir pog’onali balki ko’p pog’onali ham bo’lishi mumkin.

Markazdan qochma nasosning ishlab chiqarishining o’zgarishi bilan oqimi va quvvati ham o’zgaradi.

8.2- rasm

Markazdan qochma nasosning xarakteristikasi.
Nasosni yoqishdan oldin uzatilishi kerak bo’lgan suyuqlik bilan to’ldiriladi. Kichik holatdagi o’zgarishlar bo’lganda aylanishlar soni K, nasosning uzatishi Q, oqimi H va quvvati N quyidagi munosabatda bo’ladi.
; ;
Bunda Q-H; Q-N; Q- lar nasosning xarakteristikasi deb nomlanadi.

Tajriba qurilmasi.

Markazdan qochma nasos (3) elektrodvigatel bilan bitta o’qda joylashgan. Aylanishlar soni hisoblanadi. Suv sarf baki (5) dan nasos orqali so’riladi. So’ruvchi quvurda (7) suvniharakatlanishiga qarshilik ko’rsatadigan klapan (6) bor. Haydovchi quvurda (8) manometr (9) va suv sarfini boshqarish uchun vintil (10) o’rnatilgan. Suv haydovchi quvurdan o’lchov bakiga (11) tushadi. Bak litrlarda shkalalangan shisha suv o’lchagichga ega. Bakning tubida suvni sarf baki (5) ga o’tkazish uchun vintilli naycha (1) joylashgan.
Ishni o’tkazish tartibi.
Nasos qurilmasini sinashda nasos xarakteristikasini tuzish uchun quyidagi kattaliklar aniqlanadi: Q-H; Q-N; Q- . Tajriba nasos sarfi Q ni o’zgarib borishi va aylanishlar soniga bog’liq ravishda olib boriladi. Q ni o’zgarib borishi vintilni asta-sekin ochish bilan amalga oshiriladi. Birinchi kuzatishlar vintilni to’liq yopilgan holatida olib boriladi va keyingi kuzatishlarda chorak qismlarga ochib kuzatiladi. Bunda quyidagilarni o’lchash lozim bo’ladi: nasosning uzatishi, so’ruvchi quvurdagi siyraklashishni, haydovchi quvurdagi bosimni, dvigateldagi elektr toki qiymatini.
Nasos qurilmasining o’lchov ko’rsatgichlari quyidagicha aniqlanadi.
Uzatish: o’lchov idishidagi vintil yopiladi va sekundomer bilan vaqt aniqlanadi. O’lchov shishasi orqali aniqlangan suv miqdori va aniqlangan vaqt jadvalga yoziladi. Suv oqimi quyidagi formula yordamida aniqlanadi:

P_m и P_b-uzatilayotgan suyuqlikning manometr va vakuummetr ko’rsatgichlari ( m.ust. ) da

W_m и W_в- manometr va vakuummetr joylashgan nuqtalarda suv tezligi.

h - manometr va vakuummetr ulangan nuqtalar farqi.

So’ruvchi va haydovchi quvurlar bir xil diametrda shuning uchun W_m va W_в lar bir xil , bunda H=P_m+P_в+h.

Tajriba natijalarini umumlashtirish.

Nasosning ishlab chiqarishi (uzatishi) (m³/s); bunda Q¹ -suv o’lchagich shishadan aniqlangan suv hajmi, dm yoki l .

τ- o’lchash davomiyligi, s

Nasos quvvati:


V- kuchlanish, V

J- tok kuchi, A

Nasosning FIKi quyidagi formuladan aniqlanadi.
bundan
Bunda Q - ishlab chiqarishi ( nasosning uzatishi), m³/s

ρ - suyuqlik zichligi, kg/m³;

g- erkin tushish tezlanishi, m/s²;

H- Nasos hosil qilayotgan suvning to’la oqimi.

Q-N, Q-η, Q-H grafiklari tuzilishi bilan ish tugatiladi.

Qurilmaning xarakteristikasi.

Markasi 2 k bo’lgan markazdan qochma nasos.
Q=2,8-8,3 l/s

Н=34-24 m

FIK=50-63%
Markasi A42-2 bo’lgan elektrodvigatel.
N=4.5 kvt

η =930 ay/min

FIK=78 %

Cosφ=0.88

O’lchov idishi.
L=1,00 m

B=1,03 m

N=0,49 m

V=0,5047m³

Sarf baki.
L=1,35m

B=1,01 m

N=0,55 m

V=0,6325 m³

№

Aylanish lar soni ay/min

O’lchash davomiy-ligi s

Suv miqdori dm^3

NaporРМ

Siyraklashishi РВ

To’la oqim Н

Quvvat kVt

FIK %

yoki mm.rt. st.

м.в. st.

м.суv. st

n

Q

РМ

HM

PC

HB

H

N

1

2

Har bir uzatishda (Q) 3 marta o’lchanadi va jadvalga o’rtacha qiymat kiritiladi.

Qurilma sxemasi.

8.3- rasm.

1. Vintil 2. Vakuummetr. 3. Nasos 4. suv o’lchov shishasi 5. Sarf baki. 6. Klapan 7. So’ruvchi quvur 8. Haydovchi quvur 9. Manometr 10, 12, Boshqaruv vintili 11. O’lchov idishi. 13Tushirish vintili.

Nazorat savollari.

1. 
   Markazdan qochma nasosni sxemasi bo`yicha tuzilishini tushintiring?
   
2. 
   Markazdan qochma nasoslarni tavsiflang?
   
3. 
   Nasoslarda hosil bo`ladigan so`rish balandligi va kavitatsiya hodisasini tushuntring?
   
4. 
   Nasos hosil qilayotgan bosim tushunchasi deganda nimani tushunasiz?
   
5. 
   Markazdan qochma nasoslarning taxminiy ish xarakteristikasini chizing va unga izoh bering?
   
6. 
   Markazdan qochma nasoslarning asosiy ko`rsatkichlarini uning ishchi g`ildiragining aylanishlar soniga bog`liqligini izohlab bering?
   

Adabiyotlar.

1. 
   Latipov K., Ergashev O. «Gidravlika va gidromashinalar». 1986y.
   
2. 
   Latipov K. « Gidromashinalar va gidroyuritmalar». 1992 y.
   
3. 
   Salimov Z., Tuychiyev I. «Ximiyaviy texnologiya protsesslari va apparatlari». T. «O`qituvchi», 1987 y.
   
4. 
   Salimov Z. «Kimyoviy texnologiyaning asosiy jarayonlari va apparatlari» T. 1,2 – T «O`zbekiston». 1995 y.
   
5. 
   Pavlov K.F., Ramankov P.G., Noskov A.A. «Primeri i zadachi po kursu protsessov i apparatov ximicheskoy texnologii» 3-ye izd.,-L., «Ximiya», 1981. 272 s.
   
6. 
   «Osnovnieprotsessi iapparati ximicheskoytexnologii» Posobiyepoprayektirovaniyu. Pod red. Ditnerskogo YU.I. - M.: «Ximiya», 1983 g.
   
7. 
   Planovskiy A.N., Ramm V.M., Kogan S.Z. «Protsessi i apparati ximicheskoy texnologii», 5-izd., -M.: «Ximiya», 1968 g.
   
8. 
   Ramanov P.G., Noskov A.A. Sbornik raschyotnix diagramm po kursu protsessov i apparatov ximicheskoy texnologii. M.,L.6 «Ximiya», 1977 y.
   
9. 
   Bretshnayder S. «Svoystva jidkostey i gazov» (per.s polskogo). Pod red. P.G. Ramankova L.: «Ximiya», 1969 g.
   

M U N D A R I J A.

1. So`z boshi…………………………………………………………………..

2. Suyuqlikning harakat tartibini aniqlashюю…………………………..........

3. Bernulli tenglamasi yordamida pezometrik va to`liq bosim chizig`i

diagrammasini qurish........................................................................................

4. Tajriba yo`li bilan venturi sarf o`lchagichi doimiysini aniqlash.………..….

5.Quvurning uzunligi bo`yicha gidravlik ishqalanish qarshilik koeffitsientini

tajriba yo`li bilan aniqlash……………………………………………………..

6. Mahalliy qarshilik koeffitsientini tajribayordamida aniqlash.……...............

7. Suyuqlikni yupqa devordagi kichik teshikdanoqishini tekshirish………....

8.Suyuqliklarni oqib chiqishini o`rganish...……………………………...........

9. Markazdan qochma nasosni sinash…………………………………..............

10. Adabiyotlar……………………………………………………………….....